Cách đây 91 năm, ngày 21/6/1925, tờ báo Thanh Niên do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và ra số đầu tiên đánh dấu sự ra đời của Báo chí cách mạng Việt Nam. Từ khi có báo Thanh niên, báo chí Việt Nam mới giương cao ngọn cờ cách mạng, nói lên ý chí, khát vọng của dân tộc Việt Nam và chỉ rõ phương hướng đấu tranh của nhân dân Việt Nam vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội. Báo chí nước ta sau 30 năm đổi mới đã phát triển vượt bậc về số lượng, đó là sự bùng nổ các phương tiện thông tin truyền thông với các loại hình như báo in (báo, tạp chí, bản tin thời sự, bản tin thông tấn); báo nói (chương trình phát thanh); báo hình (chương trình truyền hình, chương trình nghe - nhìn thời sự được thực hiện bằng các phương tiện kỹ thuật khác nhau), bằng cả tiếng Việt, tiếng các dân tộc thiểu số Việt Nam, tiếng nước ngoài; không những vậy, chất lượng của các bài viết cũng ngày được nâng cao, phục vụ đa dạng các độc giả thuộc mọi lứa tuổi, trình độ, giới tính, nghề nghiệp, tầng lớp trong xã hội.

Theo Hội nghị Báo chí toàn quốc tổng kết công tác năm 2015, triển khai nhiệm vụ năm 2016: Hiện cả nước có 857 cơ quan báo chí. Trong đó có 199 cơ quan báo chí in (86 báo trung ương, 113 báo địa phương); 658 tạp chí (521 tạp chí Trung ương, 137 tạp chí địa phương), 01 hãng thông tấn quốc gia. Về báo chí điện tử, hiện cả nước có 105 báo, tạp chí điện tử, trong đó có 83 báo, tạp chí điện tử của cơ quan báo chí in và 22 báo, tạp chí điện tử độc lập. Về phát thanh, truyền hình (PTTH), hiện cả nước có 67 đài PTTH (2 đài quốc gia là Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam), 64 đài địa phương. Số kênh chương trình PTTH quảng bá là 183 kênh, với 106 kênh chương trình truyền hình quảng bá, 77 kênh chương trình phát thanh quảng bá, 75 kênh chương trình truyền hình trả tiền. Cả nước có trên 18.000 nhà báo được cấp thẻ và khoảng trên 5.000 phóng viên đang làm việc tại cơ quan báo chí nhưng chưa đủ điều kiện cấp thẻ nhà báo. Số người làm việc trong lĩnh vực báo chí khoảng trên 35.000 người.[1]

Báo chí ở nước ta tiếp tục là phương tiện thông tin đại chúng thiết yếu; là cơ quan ngôn luận của các tổ chức Đảng, cơ quan Nhà nước và tổ chức xã hội. Hiện nay, với sự phát triển của công nghệ thông tin, khi cả nước ta có tới 48% số người dân sử dụng internet thì báo chí ngày càng phát huy mạnh mẽ được một trong những chức năng của nó là diễn đàn của nhân dân.

Khi báo chí giúp cho càng nhiều người dân được tiếp xúc với thông tin, giúp cho trình độ văn hoá của người dân ngày càng được nâng cao thì ngược lại, người dân lại càng ý thức được sức mạnh của công cụ quyền lực mềm này, sử dụng báo chí trở thành một diễn đàn thực sự của mình, nơi người dân có thể phản ánh tâm tư, nguyện vọng, đòi những quyền lợi chính đáng của mình một cách trực tiếp, nhanh chóng.

Những vấn đề nóng của cuộc sống hiện tại được Báo chí đưa ra phản ánh, phân tích, mổ xẻ qua những bài viết được cập nhật hằng ngày, hàng giờ, trên tất cả mọi mặt của đời sống xã hội như kinh tế, chính trị, giáo dục, văn hoá, y tế, giải trí, du lịch, sức khoẻ,... Bên cạnh việc nhân rộng những tấm gương tiên tiến, điển hình trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, báo chí còn tham gia tích cực trên mặt trận đấu tranh chống tham những, tiêu cực và tệ nạn xã hội, phanh phui nhiều vụ việc liên quan đến sai phạm trong việc thực thi pháp luật, phản biện lại nhiều dự luật, bảo vệ và đòi lại công lý cho người dân. Do đó, báo chí thể hiện sự giám sát và phản biện xã hội của người dân đối với những hoạt động của Đảng và Nhà nước. Một số vụ việc thông qua báo chí phản ánh đây cũng chính là một kênh thông tin quan trọng để Đảng, Nhà nước nhanh chóng nắm bắt tình hình, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; khảo sát và cân nhắc kỹ lưỡng những chủ trương, chính sách trước khi đưa vào thực tế.

Để có thể phát huy quyền dân chủ qua báo chí thì trước hết báo chí phải là tiếng nói của nhân dân, mỗi bài viết đều phù hợp với quyền lợi của đại đa số người dân. Chúng ta cần lên án những phần tử lợi dụng báo chí để tuyên truyền chống đối cách mạng, kêu gọi “tự do” báo chí, xuyên tạc thông tin cũng như xử phạt những người lợi dụng danh nghĩa nhà báo để trục lợi, vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Đồng thời, báo chí phải phản ánh một cách trung thực, khách quan những sự kiện đang diễn ra, không nên đăng những thông tin chưa rõ ràng, làm hoang mang dư luận. Báo chí cập nhật tin tức hằng ngày, nhưng không chạy theo thị hiếu, theo cơ chế thị trường mà xa rời các giá trị đích thực. Báo chí phải ngày càng phải quan tâm hơn tới chất lượng và định hướng xã hội theo các giá trị chân, thiện, mỹ; Đội ngũ nhà báo phải là những người có tâm, có trình độ, trách nhiệm và ý thức được những tác động tích cực, tiêu cực đối với những nội dung mình đăng tải.

Bên cạnh đó, Đảng phải lãnh đạo báo chí thông qua các cơ quan nhà nước, thể chế hóa, cụ thể hóa đường lối, quan điểm của Đảng thành luật pháp, chính sách đối với báo chí để báo chí phát huy được hết các chức năng, vai trò; đồng thời, có những chế tài hợp lý đối với những cá nhân, tổ chức ngăn cản nhà báo tác nghiệp, đưa tin; bảo vệ họ trước những nguy cơ bị xâm hại. Việc tạo ra các cơ chế để phát huy hết các chức năng của báo chí cũng chính là việc xây dựng môi trường thông tin đa chiều, trung thực, minh bạch và ngày càng dân chủ.

Mặt khác, báo chí cũng cần được trang bị những phương tiện, thiết bị hiện đại để phục vụ cho việc cập nhật, truyền tải tin tức được nhanh chóng, kịp thời, trực quan, sinh động.

Về phía người dân, mỗi người đều có thể trở thành một nhà báo, đều có thể viết bài, đăng tin hoặc gửi thông tin tới các cơ quan báo chí. Nhưng mỗi người cũng cần nâng cao ý thức trách nhiệm của mình đối với mỗi vấn đề xã hội quan tâm. Báo chí là diễn đàn của nhân dân, nhưng để có thể tham gia diễn đàn đó đòi hỏi mỗi người phải có trình độ văn hoá để có thể đưa ra nhận xét về một vấn đề, để mỗi thông tin người dân phản ánh cho báo chí đều chính xác và trung thực, vì thông tin không trung thực sẽ kéo theo những hệ luỵ xấu cho xã hội trên thực tế. Mỗi người dân cần tự ý thức được trách nhiệm công dân trong công cuộc xây dựng đất nước, biến báo chí trở thành một phương tiện để phát huy quyền làm chủ của mình, bảo vệ những quyền lợi chính đáng và phản biện đối với những chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước, góp phần quan trọng cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay.

 Nhân dịp kỷ niệm 91 năm ngày báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2016), tác giả xin kính chúc thế hệ những người đang công tác trong lĩnh vực báo chí sức khoẻ, thành công, tiếp tục cầm chắc ngòi bút, đồng hành trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đấu tranh chống lại những mặt trái trong xã hội, góp phần nâng cao dân trí, đưa đất nước ngày càng phát triển, hội nhập, xứng đáng với truyền thống vẻ vang của Báo chí Cách mạng Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và lãnh đạo!.

[1] http://www.tuyengiao.vn/Home/Thoisu/83715/Nhiem-vu-trong-tam-cua-bao-chi-nam-2016-la-tuyen-truyen-Nghi-quyet-Dai-hoi-XII-cua-Dang