Thi hành pháp luật là giai đoạn tiếp nối của công tác xây dựng pháp luật nhằm đưa pháp luật vào đời sống, đây cũng là đặc trưng cơ bản trong hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước và là yếu tố quyết định hệ thống pháp luật vận hành thông suốt hướng tới mục tiêu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. Các biện pháp bảo đảm thi hành pháp luật gồm:

Biện pháp pháp lý là các biện pháp từ việc tạo ra cơ sở pháp lý cụ thể (ban hành các văn bản quy phạm pháp luật hoặc văn bản cá biệt) để thi hành pháp luật đến các biện pháp cưỡng chế (hành chính hoặc tư pháp).

Biện pháp kinh tế - xã hội như ổn định và phát triển cơ sở vật chất, đời sống, điều kiện phương thức kỹ thuật…

Biện pháp hành chính nhằm điều hành bảo đảm để các chủ thể quan hệ pháp luật thực hiện các hành vi hợp pháp.

Huyện Gia Viễn nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Ninh Bình. Những năm gần đây tốc độ tăng trưởng kinh tế của huyện liên tục tăng trưởng khá, cơ cấu kinh tế qua các năm đã có bước chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp, xây dựng và dịch vụ, giảm tỷ trọng nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa; đồng thời chuyển dịch cơ cấu trong các thành phần kinh tế và các vùng trong huyện; thu hút được nhiều nguồn vốn đầu tư vào địa bàn; đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được được nâng lên; an ninh chính trị được giữ vững, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo, quốc phòng được tăng cường; hệ thống chính trị ngày càng được củng cố vững mạnh. Phát huy những thế mạnh vốn có của địa phương trong phát triển kinh tế - xã hội, UBND huyện Gia Viễn cũng đã kịp thời thực hiện đồng bộ các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước. Một trong những giải pháp mà huyện thực hiện là tổ chức thi hành pháp luật và theo dõi việc thi hành pháp luật trên địa bàn. Ngoài việc thường xuyên quan tâm, chỉ đạo, công tác này được UBND huyện, các cơ quan, đơn vị thực hiện một cách nghiêm túc, triệt để. Theo đó, kết quả được thể hiện trên một số nội dung cụ thể như sau:

Một là, đối với việc ban hành văn bản chỉ đạo thực hiện

Năm 2022, UBND huyện Gia Viễn đã chủ động ban hành các kế hoạch, như: Kế hoạch số 18/KH-UBND, ngày 11/02/2022 về quản lý công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính và theo dõi tình hình thi hành pháp luật trên địa bàn huyện Gia Viễn; Kế hoạch số 30/KH-UBND, ngày 03/3/2022 kiểm tra công tác theo dõi thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính và theo dõi thi hành pháp luật trên địa bàn huyện Gia Viễn; Kế hoạch số 132/KH-UBND ngày 04/11/2022 của UBND huyện Gia Viễn kiểm tra công tác Tư pháp; năm 2023, UBND huyện ban hành Kế hoạch số 18/KH-UBND, ngày 09/02/2023 về quản lý công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính và theo dõi tình hình thi hành pháp luật trên địa bàn huyện Gia Viễn; Kế hoạch số 40/KH-UBND ngày 23/3/2023 về kiểm tra công tác theo dõi thi hành pháp luật trên địa bàn huyện Gia Viễn để chỉ đạo, triển khai phân công cụ thể nội dung, nhiệm vụ theo dõi và tổ chức thực hiện cho các phòng, ban, cơ quan, đơn vị và UBND các xã, thị trấn, góp phần nâng cao nhận thức, tạo sự thống nhất, đồng thuận của cán bộ, đảng viên và người dân trong việc thi hành pháp luật trên địa bàn huyện Gia Viễn.

Thực hiện các kế hoạch, các phòng, ban chuyên môn, cơ quan, đơn vị đã quán triệt, triển khai thực hiện nội dung, nhiệm vụ theo dõi thi hành pháp luật cho cán bộ, công chức thuộc đơn vị mình, UBND các xã, thị trấn đã triển khai thực hiện kế hoạch theo dõi thi hành pháp luật ở địa phương.

UBND huyện triển khai nội dung trọng tâm theo dõi thi hành pháp luật trên địa bàn huyện: Theo dõi tình hình thực hiện các chính sách hỗ trợ người dân, người lao động, người sử dụng lao động, doanh nghiệp, hợp tác xã; tiến hành kiểm tra công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật cùng với kiểm tra công tác Tư pháp tại một số xã của huyện.

Bên cạnh đó, UBND huyện Gia Viễn ban hành Kế hoạch số 07/KH-UBND, ngày 24/01/2022, Kế hoạch số 16/KH-UBND, ngày 08/02/2023 về việc kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật trên địa bàn năm 2022, năm 2023. Thực hiện kế hoạch năm 2022 việc kiểm tra cho thấy UBND huyện ban hành 04 văn bản quy phạm pháp luật quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Phòng Văn hoá - Thông tin, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Tài chính - Kế hoạch đúng nội dung, trình tự, thẩm quyền theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tiến hành rà soát, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của HĐND và UBND huyện có 13 văn bản quy phạm pháp luật còn hiệu lực⁽¹⁾, việc rà soát cho thấy không có văn bản nào ban hành trái pháp luật về thẩm quyền nội dung quy định; không có văn bản nào có chứa quy phạm pháp luật lại ban hành dưới dạng không phải văn bản quy phạm pháp luật.

Hai là, đối với thi hành pháp luật của cơ quan nhà nước và người có thẩm quyền

Trên cơ sở các quy định pháp luật chuyên ngành và các văn bản chỉ đạo điều hành của UBND huyện, việc thi hành pháp luật trên các lĩnh vực tại địa phương được các phòng, ban chuyên môn, cơ quan, đơn vị và UBND các xã, thị trấn triển khai tích cực trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật trên địa bàn huyện được quan tâm, chú trọng nên đã tạo được sự chuyển biến cơ bản về nhận thức trong nhân dân, góp phần nâng cao trình độ pháp lý của cán bộ, công chức, viên chức và nhân dân trên địa bàn huyện; các quy định pháp luật được các cơ quan nhà nước và người có thẩm quyền ở địa phương thi hành kịp thời và đầy đủ.

Do đó, việc thi hành pháp luật, mức độ tuân thủ pháp luật đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, ngày càng được cải thiện, ý thức tuân thủ pháp luật đã được nâng lên. Khi thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn, cơ quan nhà nước và người có thẩm quyền tuân thủ quy định pháp luật về trình tự, thủ tục. Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân được tiếp nhận, xử lý kịp thời, công khai, đúng pháp luật.

UBND huyện đã tổ chức thực hiện nghiêm túc quy định của Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo và Quy chế tiếp công dân của UBND tỉnh, xem xét xác minh, kết luận, quyết định giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo đảm bảo đúng các quy định của Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo. Đặc biệt, đối với một số vụ việc phức tạp, kéo dài UBND huyện đã phối hợp với các cơ quan có liên quan đối thoại công khai, tuyên truyền, vận động thuyết phục bằng nhiều hình thức. Trình tự, thủ tục giải quyết đơn cơ bản đảm bảo theo quy định.

Ba là, đối với việc theo dõi tình hình thi hành pháp luật trên một số lĩnh vực

Công tác này cũng đã được UBND huyện triển khai, thực hiện có hiệu quả, cụ thể:

Về theo dõi thực hiện các chính sách hỗ trợ người dân, người lao động, người sử dụng lao động, doanh nghiệp, hợp tác xã trong bối cảnh dịch Covid-19.

Thực hiện của Nghị quyết số 68/NQ-CP ngày 01/7/2021; Quyết định số 23/2021/QĐ-TTg nhằm hỗ trợ cho các đối tượng gặp khó khăn trong tình hình dịch, luôn đồng hành, chia sẻ với những khó khăn mà người dân, người lao động, doanh nghiệp, hộ kinh doanh bảo đảm hài hoà giữa phòng, kịp thời, đúng đối tượng, công khai, minh bạch, chống dịch hiệu quả và triển khai các hoạt động với phương châm như Thủ tướng Chính phủ đã nói: “Chống dịch để sản xuất và sản xuất để chống dịch”. Theo tinh thần đó, từ ngày 01/12/2021 đến ngày 30/11/2022 trên địa bàn huyện đã thực hiện hỗ trợ các đối tượng người dân, người lao động, người sử dụng lao động, doanh nghiệp, hợp tác xã bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 tổng số là 1.865 trường hợp với tổng số tiền 1.775.105.000⁽³⁾.

Về công tác theo dõi đánh giá tình hình thi hành pháp luật tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện.

Năm 2022, UBND huyện lựa chọn các xã Gia Tân, Gia Trung, Gia Thịnh và Gia Thắng để theo dõi tình hình thi hành pháp luật trên các chính sách hỗ trợ người dân, người lao động, người sử dụng lao động, doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh trong bối cảnh dịch COVID-19; về lập, quản lý hành lang bảo vệ nguồn nước thuộc lĩnh vực tài nguyên và môi trường và các lĩnh vực khác.

Qua kiểm tra cho thấy các xã đã chú trọng đến công tác tuyên truyền những chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, triển khai các văn bản mới ban hành tới đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã và nhân dân trên địa bàn quản lý; thực hiện nghiêm túc chế độ báo cáo về kết quả thực hiện các chính sách hỗ trợ, tình hình thi hành pháp luật…

Bên cạnh một số kết quả trên, việc thi hành pháp luật trên địa bàn huyện cũng còn một số hạn chế, như:

- Hiện nay vẫn còn tình trạng vi phạm pháp luật an ninh trật tự, an toàn xã hội, y tế, an toàn thực phẩm, lâm nghiệp, đất đai, xây dựng… của các tổ chức, cá nhân nên đã ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

- Nhận thức của một số cán bộ, công chức về công tác theo dõi thi hành pháp luật chưa sâu, công tác chỉ đạo, điều hành đối với công tác theo dõi thi hành pháp luật của các xã, thị trấn chưa thực sự được quan tâm.

- Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của cán bộ, công chức một số cơ quan, đơn vị đặc biệt là đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã còn hạn chế nên việc nắm bắt nội dung cũng như các quy định về theo dõi thi hành pháp luật lĩnh vực chuyên ngành còn chưa đầy đủ; đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch cấp xã phải kiêm nhiều việc nên việc thực hiện công tác theo dõi thi hành pháp luật chưa được tổ chức thực hiện hợp lý.

- Một số văn bản quy phạm pháp luật do các cơ quan Trung ương và địa phương ban hành có mức độ tuân thủ chưa cao, tính khả thi một số quy định của pháp luật chưa thật sự phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, trình độ dân trí, truyền thống văn hoá và phong tục tập quán tại địa phương.

 Để tiếp tục nâng cao hơn nữa hiệu quả thi hành pháp luật trên địa bàn huyện, trong thời gian tới thiết nghĩ UBND huyện cần nghiên cứu thực hiện những kiến nghị sau:

Thứ nhất, đẩy mạnh các hoạt động thu thập thông tin, kiểm tra, điều tra, khảo sát, xử lý kết quả theo dõi tình hình thi hành pháp luật; thực hiện công tác báo cáo theo định kỳ và ban hành Quy chế phối hợp trong công tác theo dõi thi hành pháp luật; cần tăng cường trách nhiệm thực hiện nội dung quản lý nhà nước của UBND, cơ quan, đơn vị trên địa bàn các cấp trong quá trình theo dõi thi hành pháp luật; chú trọng xử lý kết quả công tác theo dõi thi hành pháp luật; chọn một số nhiệm vụ chuyên đề trọng tâm để triển khai thực hiện nhằm mang lại hiệu quả cao.

Thứ hai, tăng cường sự phối hợp giữa các cấp, các ngành, địa phương trong việc theo dõi thi hành pháp luật; các cơ quan, đơn vị trên địa bàn triển khai đồng bộ các hình thức theo dõi thi hành pháp luật, trong đó chú trọng việc theo dõi thi hành pháp luật bằng hình thức thành lập Đoàn kiểm tra thực tế tại địa phương.

Thứ ba, có kế hoạch đào tạo, tăng cường tập huấn, nâng cao trình độ, chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng cho đội ngũ cán bộ, công chức đang thi hành công vụ và cán bộ công chức làm công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật; đồng thời, nâng cao hiệu quả tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nhằm nâng cao nhận thức về pháp luật cho người dân.

Thứ tư, tăng cường đầu tư các nguồn lực cho việc tổ chức thực hiện pháp luật, nhất là bổ sung nguồn lực cho ngành Tư pháp để thực hiện đồng bộ nhiệm vụ này.

Thứ năm, cần xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp và mọi công dân trong việc thi hành pháp luật và theo dõi tình hình thi hành pháp luật, tạo điều kiện xây dựng, củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cho đội ngũ những người làm công tác theo dõi thi hành pháp luật ở các bộ, ngành, địa phương.

Việc thi hành pháp luật trên địa bàn huyện thời gian qua, được các phòng, ban chuyên môn, cơ quan, đơn vị và UBND các xã, thị trấn triển khai tích cực trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật trên địa bàn huyện được quan tâm, chú trọng nên đã tạo được sự chuyển biến cơ bản về nhận thức trong nhân dân, nâng cao trình độ pháp lý của cán bộ, công chức, viên chức và nhân dân trên địa bàn huyện; các quy định pháp luật được các cơ quan nhà nước và người có thẩm quyền ở địa phương thi hành kịp thời và đầy đủ.

Trong thời gian tới, UBND huyện tiếp tục xác định lĩnh vực trọng tâm trong kế hoạch công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật hàng năm, đồng thời ban hành sớm để địa phương chủ động xây dựng và tổ chức thực hiện, góp phần nâng cao hơn nữa việc thi hành pháp luật, bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trên địa bàn, làm cho đời sống xã hội ổn định trật tự và có điều kiện phát triển mạnh mẽ hơn.

 Tài liệu tham khảo

(1), (2): Báo cáo số: 287/BC-UBND, ngày 31/11/2022 của UBND huyện Gia Viễn về kết quả công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật năm 2022.

                                     Th.s Trịnh Thị Hoà

                                         Giảng viên khoa Nhà nước và pháp luật