V.I. Lênin khẳng định: “Tấm gương Nga chỉ ra cho tất cả các nước thấy một cái gì hoàn toàn căn bản về tương lai tất yếu và gần đây của họ”¹, “một số đặc điểm cơ bản của cuộc cách mạng của ta không phải ở ý nghĩa địa phương, ý nghĩa đặc biệt - dân tộc, ý nghĩa riêng cho nước Nga mà có ý nghĩa quốc tế,... nó có tính tất yếu lịch sử là sẽ tái diễn trong phạm vi quốc tế”². Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga cùng với sự lớn mạnh của Liên Xô, đã phá vỡ thế độc tôn của chủ nghĩa tư bản, làm cho nó không còn là hệ thống duy nhất trên thế giới. Những giá trị của Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 thể hiện ở một số nội dung sau:

Một là, V.I.Lênin vận dụng sáng tạo các nguyên lý cách mạng của chủ nghĩa Mác trong bối cảnh chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa và phù hợp với thực tiễn nước Nga.

Trong tác phẩm “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” viết vào tháng 2 năm 1848, C.Mác và Ph.Ăngghen dựa trên quan điểm chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử đã đưa ra những dự báo khoa học về sự xuất hiện của một hình thái kinh tế – xã hội mới, hình thái kinh tế – xã hội cộng sản chủ nghĩa. Trong đó chỉ ra bản chất, động lực, những điều kiện để giải phóng giai cấp công nhân, giải phóng dân tộc, giải phóng nhân loại và giải phóng con người khỏi mọi áp bức, bóc lột, bất công trên phạm vi toàn thế giới. …. Hệ thống lý luận về chủ nghĩa xã hội do C.Mác và PhĂngghen sáng lập là cách mạng, khoa học, là kim chỉ nam cho mọi hành động của chính đảng của giai cấp công nhân. Song, đó là những nguyên lý cách mạng phổ biến chứ không phải là bất biến, ở mỗi điều kiện lịch sử cụ thể, ở mỗi nước khác nhau cần có sự vận dụng sáng tạo, bổ sung và phát triển cho phù hợp.

V.I.Lênin đã vận dụng sáng tạo và phát triển các nguyên lý cách mạng của chủ nghĩa Mác vào nước Nga khi chủ nghĩa tư bản có bước phát triển mới, chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc. Trên cơ sở phân tích những những hệ quả tất yếu do sự phát triển không đều của chủ nghĩa đế quốc, V.I.Lênin khẳng định: “Chủ nghĩa xã hội không thể đồng thời thắng lợi trong tất cả các nước. Trước hết, nó thắng lợi trong một nước, hoặc trong một số nước, trong khi các nước khác, trong một thời gian nào đó, vẫn còn là những nước tư sản hay tiền tư sản”³. Với thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười năm 1917, V.I.Lênin đã chứng minh rằng chủ nghĩa tư bản đã bị chặt đứt một mắt xích quan trọng, bắt đầu sự sụp đổ tất yếu của nó là sự ra đời tất yếu của chủ nghĩa xã hội, mở ra thời đại mới, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới. Giai cấp công nhân và nhân dân lao động Nga thoát khỏi ách áp bức, bóc lột của chính quyền tư sản phản động và phong kiến chuyên chế, trở thành người làm chủ xã hội mới – xã hội dân chủ, công bằng, bình đẳng, không còn người bóc lột người.

Hai là, thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 - thắng lợi của chủ nghĩa xã hội hiện thực.

Nếu C.Mác và Ph.Ăngghen đã có công làm cho chủ nghĩa xã hội từ không tưởng trở thành khoa học và truyền bá, giác ngộ giai cấp công nhân; thì V.I.Lênin lại có công phát triển và bảo đảm cho lý luận của chủ nghĩa xã hội khoa học trở thành sức mạnh vật chất và tinh thần trong tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa. Đó là sự nghiệp cách mạng của quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, giai cấp vô sản đoàn kết, liên minh chặt chẽ với giai cấp nông dân và binh lính đã tạo thành sức mạnh vô địch đập tan bộ máy chính quyền của giai cấp tư sản và giai cấp địa chủ. Đồng thời, thiết lập Nhà nước Xô viết, mở ra cơ hội để hiện thực hóa mục tiêu, lý tưởng của giai cấp công nhân, cải tạo xã hội cũ, xây dựng và bảo vệ chủ nghĩa xã hội ở nước Nga.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga đặt nền móng cho quá trình hoàn thiện hệ thống chuyên chính vô sản; thực hiện chính sách kinh tế mới, tiến hành điện khí hóa toàn quốc, tổ chức xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước Nga. Nước Nga với điểm xuất phát thấp, lạc hậu trở thành một cường quốc trên thế giới, cứu nhân loại khỏi thảm họa phát xít trong chiến tranh thế giới lần thứ hai (1941-1945).

Chủ nghĩa xã hội từ một nước phát triển thành hệ thống chính trị thế giới với những thành tựu vĩ đại và tính ưu việt của nó là thực tiễn sinh động không thể phủ nhận tính cách mạng, khoa học của lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học trong hiện thực…. như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cách mạng Tháng Mười mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc và cả loài người, mở đầu thời đại mới trong lịch sử, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới”⁴.

Ba là, sự sụp đổ mô hình chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu không phải do chủ nghĩa Mác – Lênin đã lỗi thời và sai lầm của Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917.

Vào những năm thập kỷ cuối của thế kỷ XX, nhân loại đã chứng kiến sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước Đông Âu. Do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau, nhưng trực tiếp nhất là do những sai lầm nghiêm trọng về đường lối trong quá trình cải tổ, đổi mới, về công tác cán bộ và tổ chức thực tiễn, sự phản bội của một số cá nhân giữ chức vụ cao trong Đảng đã xa rời những nguyên lý của chủ nghĩa xã hội khoa học và phản bội lại lý tưởng xã hội chủ nghĩa của Cách mạng Tháng Mười và của giai cấp công nhân.

Sự sụp đổ chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và các nước Đông Âu không phải là sự phủ định chủ nghĩa xã hội trên cả phương diện lý luận và thực tiễn mà chỉ là sự đổ vỡ của một mô hình phát triển cụ thể do không được điều chỉnh kịp thời khi mắc phải sai lầm và khi điều kiện thực tiễn đã thay đổi. Chủ nghĩa xã hội hiện thực vẫn đang tồn tại, phát triển và đạt được nhiều thành tựu có ý nghĩa lịch sử. Cách mạng Tháng Mười vẫn còn nguyên giá trị trong đời sống chính trị và trong trái tim của những người cộng sản, nhân dân lao động, các lực lượng tiến bộ và yêu chuộng hòa bình trên thế giới.

Các nước xã hội chủ nghĩa còn lại tiếp tục kiên định và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin trong công cuộc cải cách, đổi mới xây dựng, bảo vệ chủ nghĩa xã hội và đã đạt được những thành tựu to lớn, trong đó có Việt Nam. Đặc biệt, hơn 93 năm qua, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn trung thành với lý tưởng cao đẹp của chủ nghĩa Mác - Lênin, kiên định con đường Cách mạng Tháng Mười Nga, đã lãnh đạo nhân dân ta làm nên Cách mạng Tháng Tám năm 1945, chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu và giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước năm 1975. Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đảng ta đã rút ra nhiều bài học kinh nghiệm từ mô hình chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên Xô cũng như các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu, kịp thời đề ra những quyết sách đúng, khắc phục triệt để những sai lầm, khuyết điểm và khởi xướng đường lối đổi mới toàn diện đất nước từ năm 1986 đến nay. Trong quá trình đổi mới không phải là thay đổi mục tiêu xã hội chủ nghĩa mà là làm cho các mục tiêu đó được thực hiện tốt hơn bằng những quan niệm đúng, hình thức, biện pháp và bước đi thích hợp.

Đại hội lần thứ XIII của Đảng khẳng định: “Qua 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới, 30 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, lý luận về đường lối đổi mới, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta ngày càng được hoàn thiện và từng bước được hiện thực hóa. Chúng ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, phát triển mạnh mẽ, toàn diện hơn so với những năm trước đổi mới: Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay” ⁵. Những thành tựu to lớn trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước chứng tỏ đường lối lãnh đạo của Đảng ta là hoàn toàn đúng, phù hợp với thời đại; “Ý Đảng, lòng dân” luôn hòa quyện, gắn kết chặt chẽ với nhau trong thực hiện mục tiêu: “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Như vậy, 106 năm đã trôi qua, Cách mạng Tháng Mười Nga mãi mãi không chỉ là biểu tượng của khát vọng và sức mạnh của chủ nghĩa xã hội, mà những bài học từ cuộc cách mạng ấy vẫn còn nguyên giá trị trong công cuộc đổi mới và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

Tài liệu tham khảo

^1,2. V.I. Lênin, Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H.2005, t.41, tr.4, tr.3.

³. V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1981, t.30,  tr.173.

⁴. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H.1996, t.12, tr.300.

⁵. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ  XIII,  Nxb, Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t.1, tr.25.

                                                Ths.  Đinh Thị Minh

                                                      Giảng viên Khoa Lý luận cơ sở