Nghiên cứu khoa học > Các bài viết và sưu tầm   
           Nghiên cứu khoa học
Skip Navigation Links.

          Hỗ trợ online
 Liên hệ

          Liên kết website






          Thống kê sử dụng
Đã truy cập: 1356192
Đang online: 11

          Các bài viết và sưu tầm
Vị thế lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam qua các bản hiến pháp
08/11/2021 4:54:34 CH

Khoản 1 Điều 119 Hiến pháp 2013 quy định: Hiến pháp là luật cơ bản của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có hiệu lực pháp lý cao nhất. Mọi văn bản pháp luật khác phải phù hợp với Hiến pháp. Mọi hành vi vi phạm Hiến pháp đều bị xử lý. Vì vậy, quy định vị thế của Đảng Cộng sản trong Hiến pháp là sự khẳng định mang tính tối thượng, thể hiện bản chất của chế độ chính trị ở Việt Nam và đảm bảo tính thống nhất, xuyên suốt về quan điểm, tôn chỉ mục đích của Đảng. Trong quá trình xây dựng và hoàn thiện Hiến pháp qua các thời kỳ, nhận thức về vai trò của Đảng ngày càng đầy đủ, hoàn thiện hơn. Kể từ khi thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đến nay, nước ta đã có năm bản Hiến pháp. Các bản Hiến pháp ra đời trong những bối cảnh lịch sử khác nhau, nhưng đều thể hiện nhất quán quan điểm lãnh đạo cách mạng, lãnh đạo đất nước của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Trước tiên, điểm chung của các bản Hiến pháp là những ghi nhận ở phần mở đầu: Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. Đảng ta ra đời là kết quả của sự kết hợp chín muồi giữa ba yếu tố: Chủ nghĩa Mác-Lênin, phong trào công nhân và phong trào yêu nước của người dân Việt Nam vào những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Từ một Đảng non trẻ, sau khi ra đời, Đảng đã lãnh đạo nhân dân giành được thắng lợi trong cuộc Cách mạng Tháng Tám lập nên nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa - Nhà nước công - nông đầu tiên ở khu vực Đông Nam Á. Bằng bản lĩnh, trí tuệ, phát huy tinh thần đoàn kết, nhất trí cao cùng với sự hy sinh anh dũng của các thế hệ cán bộ, đảng viên, được nhân dân tin yêu, đùm bọc, che chở, Đảng đã trở thành ngọn cờ tập hợp và quy tụ sức mạnh của mọi tầng lớp, giai cấp đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã tiến hành kháng chiến chống giặc ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc thống nhất toàn vẹn lãnh thổ, tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện, đưa đất nước thoát khỏi tình trạng nước nghèo, trở thành nước có thu nhập trung bình trên thế giới. Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân tố quan trọng hàng đầu quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Thứ hai, ghi nhận vị thế lãnh đạo của Đảng qua năm bản Hiến pháp

Hiến pháp 1946: sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Chính quyền cách mạng non trẻ mới ra đời đã phải đối phó với “thù trong giặc ngoài” đặt đất nước vào thế “ngàn cân treo sợi tóc”. Trước tình hình đó, Đảng phải tuyên bố tự giải tán nhưng thực chất là rút lui vào hoạt động bí mật. Khi đó tồn tại bên cạnh Đảng Cộng sản Việt Nam còn có các Đảng khác như Đảng Dân chủ Việt Nam thành lập 1944, Đảng Xã hội Việt Nam thành lập 1946. Do đó, Hiến pháp đầu tiên - Hiến pháp của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa chưa đề cập đến vai trò lãnh đạo Nhà nước và xã hội của Đảng Cộng sản Việt Nam.

 Hiến pháp 1959: thời điểm ban hành Hiến pháp 1959 vị thế lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã được thực tế cách mạng khẳng định. Tuy nhiên đó cũng  là lúc Đế quốc Mỹ bắt đầu can thiệp vào chiến trường miền Nam, đất nước bị chia cắt thành hai miền. Bộ luật 10/1959 của ngụy quyền Sài Gòn “lê máy chém” đi khắp nơi nhằm tiêu diệt cộng sản. Vì vậy, các tổ chức Đảng ở miền Nam phải hoạt động bí mật để tránh tổn thất. Trước tình hình đó Hiến pháp 1959 cũng chưa quy định trực tiếp vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Tuy nhiên, trong Lời nói đầu của Hiến pháp đã thể hiện “Từ năm 1930, dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Đông Dương, ngày nay là Đảng lao động Việt Nam, cách mạng Việt Nam đã tiến lên một giai đoạn mới.”; “Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng lao động Việt Nam, Chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hòa và Chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn dân ta đoàn kết rộng rãi trong Mặt trận dân tộc thống nhất, nhất định sẽ giành được những thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và thực hiện thống nhất nước nhà. Nhân dân ta nhất định xây dựng thành công một nước Việt Nam hào bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, góp phần xứng đáng vào công cuộc bảo vệ hòa bình ở Đông Nam châu á và thế giới”. Với sự ghi nhận đó, mặc dù chưa khẳng định trực diện thành quy tắc pháp lý vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam nhưng đã tiếp tục nhấn mạnh vị thế lãnh đạo Chính phủ, nhân dân ta thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ cách mạng Việt Nam.

Hiến pháp 1980, ra đời sau khi miền Nam Việt Nam được giải phóng hoàn toàn, giang sơn thu về một mối, đất nước Việt Nam thống nhất có độc lập, chủ quyền, sánh vai cùng các cường quốc năm châu. Chính vì vậy nhận thức về vai trò của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta ngày càng rõ hơn trên cả phương diện lí luận lẫn thực tiễn. Lần đầu tiên tại Điều 4 Hiến pháp 1980 đã khẳng định địa vị pháp lí, bản chất, vai trò của Đảng: “Đảng Cộng sản Việt Nam, đội tiên phong và bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân Việt Nam, được vũ trang bằng học thuyết Mác - Lênin, là lực lượng duy nhất lãnh đạo Nhà nước, lãnh đạo xã hội; là nhân tố chủ yếu quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Đảng tồn tại và phấn đấu vì lợi ích của giai cấp công nhân và nhân dân Việt Nam. Các tổ chức của Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp”.

Như vậy, Hiến pháp 1980 quy định về vị thế lãnh đạo Nhà nước và xã hội của Đảng Cộng sản Việt Nam đã được nâng lên thành quy tắc pháp lý có giá trị cao nhất, trở thành nguyên tắc hiến định trong đời sống xã hội Việt Nam. Đảng Cộng sản Việt Nam lấy học thuyết Mác – Lênin làm nền tảng tư tưởng của Đảng.

Hiến pháp 1992, ra đời phản ánh những đòi hỏi cấp thiết của lịch sử. Để đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng, dần đi vào thế ổn định, phát triển, Đại hội VI của Đảng năm 1986 đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước, trước hết là về kinh tế; với chủ trương nhìn thẳng vào sự thật, khắc phục những sai lầm trong đường lối, chủ trương, chính sách; phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, sự sáng tạo của nhân dân lao động; nhận thức đúng hơn về chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, làm cho dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh. Vì vậy, nội dung về Đảng tiếp tục được khẳng định tại Điều 4: “Đảng Cộng sản Việt Nam, đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành quyền lợi của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, theo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Mọi tổ chức của Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”. 

          Đảng Cộng sản là đội tiên phong của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đi đầu trong việc nắm vững ngọn cờ lãnh đạo cách mạng - thống nhất được quyền và lợi ích của toàn dân tộc. Hiến pháp 1992 bên cạnh xác định nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác - Lênin như Hiến pháp 1980, Hiến pháp 1992 bổ sung thêm lấy tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Quy định này của Hiến pháp 1992 là sự thể chế hóa quan điểm của Đảng trong Cương lĩnh 1991: “Đảng lấy chủ nghĩa Mác- Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động[1] và hoàn toàn phù hợp với thời đại mới.

Một Đảng cách mạng muốn vững mạnh và đủ sức lãnh đạo trước hết phải được xây dựng trên nền tảng tư tưởng vững chắc, chủ nghĩa Mác - Lênin “tư tưởng Hồ Chí Minh” không chỉ là “cẩm nang” thần kỳ, kim chỉ nam mà còn là ngọn cờ soi sáng cho chúng ta đi tới chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản. Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam là sự lựa chọn tất yếu khách quan do lịch sử chọn lọc, hợp quy luật, hợp lòng dân.

          Hiến pháp 2013 trên cơ sở Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên xã hội chủ nghĩa năm 1991 (bổ sung, phát triển năm 2011) của Đảng Cộng sản Việt Nam, cùng với kết quả tổng kết thực tiễn qua 25 năm thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước đã đặt ra yêu cầu phải sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 1992 nhằm thể chế hóa đầy đủ hơn, sâu sắc hơn quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đề cao chủ quyền nhân dân, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và đảm bảo tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Hiến pháp năm 2013 ra đời thay thế Hiến pháp 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2011). Đây là bản Hiến pháp của thời kỳ đổi mới toàn diện, đáp ứng yêu cầu xây dựng, bảo vệ, phát triển đất nước và hội nhập quốc tế của nước ta, đồng thời đánh dấu bước phát triển mới của lịch sử lập hiến Việt Nam. Hiến pháp 2013 tiếp tục khẳng định: "Đảng Cộng sản Việt Nam - Đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của Nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, Nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác – Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Đảng Cộng sản Việt Nam gắn bó mật thiết với Nhân dân, phục vụ Nhân dân, chịu sự giám sát của Nhân dân, chịu trách nhiệm trước Nhân dân về những quyết định của mình.Các tổ chức của Đảng và đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”.

          So với Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp 2013 có sự bổ sung và phát triển quan trọng, đã khẳng định và làm rõ hơn, đầy đủ hơn bản chất, vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam không chỉ là đội tiên phong của giai cấp công nhân mà đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Trong Điều 4 của Hiến pháp 1992 không nói rõ trách nhiệm của Đảng, Hiến pháp 2013 đã đưa vào và nhấn mạnh Đảng phải gắn bó mật thiết với nhân dân. Đó là sức sống của Đảng. Thêm vào đó, Đảng phải phục vụ nhân dân, phải chịu sự giám sát của nhân dân và phải chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình. Nếu như quyết định không đúng, ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, dân tộc, nhân dân thì Đảng phải chịu trách nhiệm trước nhân dân và trước dân tộc. Đây là điểm rất mới về trách nhiệm của Đảng cầm quyền được ghi nhận chính thức trong Hiến pháp.

Đảng cầm quyền nào cũng có vai trò lãnh đạo đối với Nhà nước và xã hội. Trong xã hội Việt Nam có lực lượng của nhiều tổ chức chính trị – xã hội khác nhau nên sự ghi nhận chính thức vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong Hiến pháp là rất cần thiết. Với sự ghi nhận đó, Đảng có trọng trách trong việc lãnh đạo xây dựng bộ máy chính quyền, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy sức mạnh tổng hợp của dân tộc và thời đại để giành thắng lợi cho cách mạng.

Có thể thấy, qua các bản Hiến pháp, nhận thức về vị thế lãnh đạo Nhà nước và xã hội, về vai trò của Đảng ta ngày càng hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng. Trong bối cảnh hiện nay với sự tác động mạnh mẽ của tình hình khu vực và thế giới, các thể lực thù địch và phản động vẫn đang tìm cách thực hiện các âm mưu, chiến lược “Diễn biến hòa bình”, tiến tới bạo loạn lật đổ, tác động từng bước chuyển hóa chế độ chính trị ở nước ta. Trong đó, mục tiêu hàng đầu của chúng là xóa bỏ Điều 4 Hiến pháp, từ đó lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Chính vì vậy, việc bảo vệ, tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng trên cả phương diện pháp lí và thực tiễn là rất quan trọng. Việc quy định vị thế lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam tại Điều 4 các bản Hiến pháp 1980, 1992, 2013 có giá trị như một lời tuyên bố kiên định, dứt khoát về vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam với Nhà nước và xã hội.



[1] ĐCSVN – Cương lĩnh xây  dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH , tr. 21.

Ths: Quách Thị Hạnh

                           Giảng viên khoa: Nhà nước và pháp luật



Các nghiên cứu khoa học   các bài viết và sưu tầm   khác  

Ninh Bình tăng cường công tác phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao trong tình hình mới


Chi tiết  
Một số vấn đề cần lưu ý khi soạn, giảng bài 9 “Cải cách hành chính ở cơ sở” phần Quản lý hành chính nhà nước, chương trình Trung cấp lý luận chính trị


Chi tiết  
Từ khát vọng cứu nước, giải phóng dân tộc của thanh niên Nguyễn Tất Thành đến “Khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc” trong văn kiện Đại hội XIII


Chi tiết  
Ninh Bình: Kết quả sau 10 năm thực hiện Nghị quyết số 25-NQ/TW, 05 năm thực hiện Kết luận số 43-KL/TW về tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới


Chi tiết  
Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 - Bước ngoặt của chủ nghĩa xã hội từ lý luận trở thành hiện thực


Chi tiết  
Tập thể lớp TCLL tập trung K11 tự hào khi được là học viên Trường Chính trị tỉnh Ninh Bình.
Cũng như nhiều công chức, viên chức trẻ khác, nỗ lực để được đứng vào hàng ngũ của Đảng và trở thành học viên của Trường Chính trị tỉnh Ninh Bình là mong ước, là mục tiêu phấn đấu của 41 học lớp lớp TCLL tập trung K11 chúng em.



Chi tiết  
Hiệu quả từ Hội thảo khoa học: Xây dựng văn hóa trường đảng ở Trường Chính trị tỉnh Ninh Bình đáp ứng yêu cầu xây dựng trường chính trị chuẩn mức 1


Chi tiết  
Huyện Yên Mô tỉnh Ninh Bình điểm sáng trong phát triển kinh tế nông nghiệp


Chi tiết  
Đảng bộ huyện Kim Sơn làm tốt công tác dân vận


Chi tiết  
Công tác thi hành pháp luật trên địa bàn huyện Gia Viễn và một số kiến nghị


Chi tiết  

[1] 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

          Tìm kiếm nhanh
Từ ngày
Đến

          Thư viện ảnh



       Ngày nhà giáo 20/11/2023






          .....

Trang thông tin điện tử trường Chính trị tỉnh Ninh Bình
Địa chỉ
: Phường Bích Đào - Thành Phố Ninh Bình. Điện thoại: (0229) 3 871 141
 Email: truongchinhtri.tnb@gmail.com hoặc daotaonb@gmail.com