Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội được thông qua tại Đại hội XI của Đảng đã chỉ rõ: “Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển đất nước. Xây dựng và từng bước hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm dân chủ được thực hiện trong thực tế cuộc sống ở mỗi cấp, trên tất cả các lĩnh vực. Dân chủ gắn với kỷ luật, kỷ cương và phải được thể chế hóa bằng pháp luật, được pháp luật bảo đảm”⁽¹⁾.

Đại hội XII của Đảng nhấn mạnh: “Tiếp tục thực hiện tốt dân chủ ở cơ sở; hoàn thiện hệ thống pháp luật, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân”⁽²⁾.

Thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước về thực hiện dân chủ ở cơ sở, trong thời gian qua, việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh Ninh Bình đã góp phần phát huy được vai trò, tiềm năng, sức sáng tạo của Nhân dân tham gia bàn bạc những công việc của địa phương, đất nước; góp ý kiến xây dựng chính sách, pháp luật, hương ước, quy ước, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền, tham gia giám sát hoạt động của cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư. Bầu không khí dân chủ trong Đảng, trong xã hội được mở rộng hơn. Nhiều khó khăn trong quá trình phát triển được Nhân dân bàn bạc, tháo gỡ, giải quyết có hiệu quả tạo khí thế phấn khởi, khích lệ các tầng lớp Nhân dân đẩy mạnh các phong trào thi đua, góp phần vào việc phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh, cải thiện và nâng cao đời sống Nhân dân. Cụ thể, các cấp chính quyền từ tỉnh đến xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh đã chỉ đạo chặt chẽ và tổ chức thực hiện đủ 5 nội dung quy định tại Pháp lệnh 34/2007/PL-UBTVQH11 về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XI, bao gồm:

Thứ nhất, công tác chỉ đạo, điều hành.

Các cấp chính quyền từ tỉnh đến cơ sở đã chỉ đạo chặt chẽ và đã tổ chức thực hiện tốt nội dung Nghị quyết liên tịch số 09/2008/NQLT-CP- UBTWMTTQVN của Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã đã ban hành văn bản chỉ đạo, tuyên truyền và tổ chức thực hiện tốt công tác dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Qua đó, hoạt động của chính quyền cấp xã đã đi vào nền nếp và đạt kết quả tốt trong thực tiễn đời sống xã hội; không khí dân chủ ở cơ sở được cởi mở hơn, động viên được sức mạnh tổng hợp của Nhân dân vào phong trào xây dựng chính quyền cơ sở trong sạch vững mạnh, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Thứ hai, những việc cần thông báo để Nhân dân biết.

Các xã, phường, thị trấn đã tổ chức thực hiện được đầy đủ các việc theo quy định pháp luật, trong đó, việc làm tốt nhất là việc công khai để Nhân dân biết chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, tình hình của địa phương; phương án điều chỉnh địa giới hành chính để chia tách, sáp nhập, thành lập mới các đơn vị hành chính cấp xã; chia tách và thành lập mới các thôn, tổ dân phố; phương án dồn điền, đổi thửa phục vụ cho chuyển dịch cơ cấu kinh tế..., đã công khai kịp thời để Nhân dân nắm được các hoạt động của chính quyền về quyết toán tài chính, kinh tế, các dự án như xây dựng sân chơi cộng đồng của xã, xây dựng trường học, các quy định thu phí, lệ phí, thu thuế; truyền thanh trực tiếp nội dung hoạt động của các kỳ họp HĐND trên đài truyền thanh... Vì thế Nhân dân nắm được và thể hiện việc ủng hộ đối với các hoạt động của chính quyền.

Thứ ba, những việc Nhân dân bàn và quyết định trực tiếp.

Đã tổ chức thực hiện được 5/5 việc, trong đó việc làm tốt nhất là đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng của thôn, tổ dân phố; xây dựng các công trình phúc lợi công cộng, đặc biệt là xây dựng đường giao thông nông thôn theo tiêu chuẩn xây dựng nông thôn mới. Nội dung Nhân dân bàn và quyết định trực tiếp là nội dung thực hiện đạt kết quả cao nhất, như việc xây dựng giao thông nông thôn, giúp đỡ nhau xóa đói giảm nghèo theo phương châm “lá lành đùm lá rách”; xây dựng nhà văn hóa thôn, công trình nước sạch, xây dựng trạm bơm được Nhân dân các thôn, tổ dân phố bàn bạc, biểu quyết và tổ chức thực hiện đạt kết quả cao, đã góp phần đáng kể trong việc xây dựng nông thôn mới.

Thứ tư, những việc Nhân dân tham gia ý kiến, chính quyền quyết định.

Đã tổ chức thực hiện được 9/9 việc, trong đó việc làm tốt nhất là tham gia ý kiến vào dự thảo chương trình Quốc gia về y tế, nước sạch và vệ sinh môi trường, chương trình xây dựng nông thôn mới; dự thảo các chương trình, nội dung trình kỳ họp để trình HĐND quyết định. 

Những nội dung Nhân dân bàn và biểu quyết để cấp có thẩm quyền quyết định và tổ chức thực hiện cũng đã được triển khai và thực hiện đúng quy định như: việc xây dựng quy ước và hương ước của thôn, tổ dân phố đã được 100% các thôn, tổ dân phố xây dựng và tổ chức thực hiện có hiệu quả, hàng năm đều được xem xét để bổ sung, sửa đổi kịp thời, phù hợp với sự phát triển của xã hội và quy định mới của Nhà nước; việc bầu Trưởng thôn, Tổ trưởng Tổ dân phố, bầu Thanh tra nhân dân cũng đã được tổ chức đúng theo quy định và được thực hiện như ngày hội của Nhân dân ở thôn, tổ dân phố.

Thứ năm, những việc Nhân dân giám sát, kiểm tra.

Đã tổ chức thực hiện đầy đủ các việc theo quy định pháp luật, việc làm có hiệu quả nhất là đóng góp ý kiến vào bản kiểm điểm công tác, tự phê bình của Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân và bỏ phiếu tín nhiệm đối với các chức danh chủ chốt của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, Trưởng thôn, Tổ trưởng Tổ dân phố vào dịp tổng kết cuối năm.

Để phát huy hơn nữa quyền làm chủ của người dân ở cơ sở, đòi hỏi các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị của tỉnh Ninh Bình cần chú trọng thực hiện tốt các giải pháp sau đây:

Một là, tiếp tục tổ chức quán triệt các văn bản của Trung ương, Quốc hội và của Chính phủ về thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở để không ngừng nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ đảng viên, công chức, viên chức và Nhân dân về dân chủ và thực hành dân chủ. Những vấn đề “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” phải được cụ thể hóa thực hiện nghiêm túc trên mọi lĩnh vực của đời sống. Mở rộng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân đi đôi với giữ vững kỷ cương, trật tự.

Hai là, tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, chính quyền với việc đề cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong việc lãnh đạo thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, kết hợp thường xuyên chỉ đạo kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện, đưa nội dung này vào để xét tổ chức đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh hàng năm.

Ba là, tiếp tục đổi mới phương thức và hoạt động của chính quyền các cấp. Đẩy mạnh thực hiện cải cách thủ tục hành chính theo hướng ngày càng sát dân, tôn trọng ý kiến của Nhân dân với phương châm “nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin”, tạo điều kiện để Nhân dân tham gia hoạt động giám sát. Kịp thời giải quyết những yêu cầu chính đáng của Nhân dân tránh để xảy ra khiếu kiện đông người, vượt cấp và kéo dài gây “điểm nóng”.

Bốn là, tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, đơn vị, đoàn thể và cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở trong việc đẩy mạnh thực hiện quy chế dân chủ. Nâng cao vai trò giám sát, phản biện xã hội của các cơ quan dân cử, của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội đối với việc ban hành và thực hiện các cơ chế, chính sách của Đảng, Nhà nước liên quan đến quyền, nghĩa vụ công dân, xem đây là một nội dung quan trọng trong việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở.

Năm là, nâng cao chất lượng hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư cộng đồng ở xã, phường, thị trấn.

Sáu là, xây dựng cơ chế huy động các nguồn lực xã hội và sức dân, đảm bảo dân chủ, tôn trọng lắng nghe và tiếp thu ý kiến của các tầng lớp Nhân dân. Thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các quy định về thông báo, công khai để Nhân dân biết; những nội dung Nhân dân bàn và quyết định; những nội dung phải lấy ý kiến Nhân dân trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định; những nội dung Nhân dân giám sát..., đưa các nội dung này đến với từng khu dân cư nhằm đảm bảo quyền dân chủ thực sự của người dân, làm cơ sở phát huy sự tham gia của Nhân dân trong xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền.

Bảy là, thường xuyên đôn đốc, hướng dẫn chỉ đạo củng cố, kiện toàn, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo thực hiện quy chế dân chủ ở xã, phường, thị trấn đủ số lượng, nâng cao chất lượng. Gắn trách nhiệm của từng cá nhân được phân công phụ trách với từng đơn vị. Tăng cường tham mưu cho cấp ủy chỉ đạo đẩy mạnh việc thực hiện dân chủ ở cấp xã.

Tám là, tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, chú trọng kiểm tra đột xuất, kiểm tra, giám sát theo chuyên đề, lĩnh vực. Hằng năm, tiến hành sơ kết, tổng kết, biểu dương, nhân rộng các điển hình tiên tiến về thực hiện quy chế dân chủ cơ sở.

Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ: “Đề cao vai trò chủ thể, vị trí trung tâm của nhân dân trong chiến lược phát triển đất nước…Thực hiện đúng đắn, hiệu quả dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện, nhất là dân chủ ở cơ sở. Chống các biểu hiện dân chủ cực đoan, dân chủ hình thức.”⁽³⁾Vì vậy, để giữ vững và phát huy các kết quả đã đạt được; thực hiện được mục tiêu, định hướng mà Đại hội XIII đề ra đòi hỏi các tổ chức, cá nhân trong hệ thống chính trị tỉnh phải thực hiện nghiêm túc, triệt để các giải pháp nêu trên./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

(1) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 2011, tr.84-85.

(2) Đảng Cộng sản Việt Nam:Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, H, 2016, tr.169.

(3) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 2021, tr.51.

Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh Ninh Bình, Báo cáo kết quả 5 năm thực hiện Kết luận 120-KL/TW, ngày 07/01/2016 của Bộ Chính trị khóa XI “Về tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở” ngày 20/5/2021, N, 2021.

                               Th.s Đinh Thị Tuyết Nhung

                                    Giảng viên chính Khoa Nhà nước và pháp luật