Xã Khánh Nhạc nằm ở phía Nam huyện Yên Khánh, có diện tích tự nhiên 1.115,35 ha, dân số trên 14.000 nhân khẩu, dân cư sống tập trung ở 20 xóm. Đảng bộ xã đến tháng 10/2018 có 550 đảng viên sinh hoạt tại 26 chi bộ trực thuộc. Phát huy truyền thống của vùng đất giàu truyền thống cách mạng, trong những năm qua Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Khánh Nhạc luôn phát huy dân chủ, đoàn kết, chăm lo phát triển kinh tế, xây dựng văn hóa, giữ vững ổn định chính trị. Xã đã tập trung huy động các nguồn lực đầu tư xây dựng một số cơ sở hạ tầng như đường giao thông, trang thiết bị phục vụ công tác dạy và học; chỉ đạo các xóm tu sửa, mua sắm thêm các trang thiết bị phục vụ nhà văn hóa xóm.

Khánh Nhạc là một trong 4 xã đầu tiên của huyện Yên Khánh “đạt chuẩn nông thôn mới” giai đoạn 2011- 2015. Cấp ủy, chính quyền địa phương luôn xác định phải phát huy nội lực, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong xây dựng nông thôn mới. Với phương châm “Dân là chủ thể, dựa vào dân để phát huy vai trò chủ thể của dân trong xây dựng nông thôn mới”, Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới xã Khánh Nhạc đã xác định những việc có thể làm trước mà chưa cần sự hỗ trợ của Nhà nước như xây dựng nhà văn hóa, đường giao thông thôn, xóm,… Tuyên truyền ý nghĩa mục đích xây dựng nông thôn mới tới nhân dân toàn xã có thư ngỏ để kêu gọi bà con quê hương đang làm ăn, công tác khắp mọi miền Tổ quốc và nước ngoài quyên góp ủng hộ chuyển tải sản xuất đất đai cho xây dựng nông thôn mới, với cách tuyên truyền, vận động phong phú, phù hợp nên tạo được sự đồng thuận và hưởng ứng cao của cán bộ, đảng viên và nhân dân, kết quả trong xã và con em xa quê hương đã đóng góp hơn 1,2 tỷ đồng, hàng ngàn mét vuông đất và ngày công để xây dựng nông thôn mới. Xã đã hoàn thành 19/19 tiêu chí và được UBND tỉnh công nhận “xã đạt chuẩn nông thôn mới” từ tháng 12/2014. Đến nay, diện mạo nông thôn có nhiều đổi mới, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được cải thiện và nâng lên, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,27% theo chuẩn mới; chính sách người có công, chính sách xã hội được thực hiện đầy đủ, kịp thời, đúng đối tượng, đúng quy định; phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” được duy trì và phát triển; toàn xã có 92,7% gia đình văn hoá, 20/20 xóm văn hoá các cấp, 100% cơ quan đạt cơ quan văn hoá; an ninh chính trị ổn định, trật tự an toàn xã hội được giữ vững, hệ thống chính trị được tăng cường, dân chủ ngày càng phát huy⁽¹⁾.

Phát huy những kết quả đạt được, năm 2018 xã Khánh Nhạc đã chọn xóm 4a, 4b để xây dựng mô hình khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu theo Quyết định số 22/2018/QĐ-UBND, ngày 23/8/2018 của UBND tỉnh về “ban hành Bộ tiêu chí khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu giai đoạn 2018- 2020 áp dụng trên địa bàn tỉnh Ninh Bình”.  Khánh Nhạc xác định đây là nhiệm vụ quan trọng của cấp ủy và chính quyền xã, bởi không chỉ làm giàu, đẹp cho quê hương mà còn làm mẫu để các xóm khác học tập.

Để phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu theo 10 tiêu chí của UBND tỉnh đã đề ra, Đảng ủy, HĐND, UBND xã đã xây dựng kế hoạch, tổ chức các hội nghị triển khai, và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên phụ trách ở xóm 4a, 4b trong từng lĩnh vực. Hằng tháng, xã cũng tổ chức họp giao ban để kiểm tra, đôn đốc công việc theo kế hoạch đề ra; kịp thời giải quyết, tháo gỡ những khó khăn phát sinh trong quá trình thực hiện. Đồng thời, Đảng ủy, UBND xã đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo rà soát, các tiêu chí để từ đó xây dựng giải pháp nhằm nâng cao chất lượng các tiêu chí. Trong số các tiêu chí khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, xã đặc biệt quan tâm đến tiêu chí giao thông, bởi tiêu chí này được hoàn thiện sẽ góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển. Để thực hiện có hiệu quả, xã đã tiến hành rà soát tuyến đường giao thông và căn cứ vào điều kiện thực tế của xóm 4a với 157 hộ, 4b với 162 hộ để nhân dân trong 2 xóm họp bàn cùng nhau đóng góp để mở rộng đường giao thông, xây dựng đường hoa, rãnh thoát nước…. Ngoài việc tranh thủ các nguồn vốn để thực hiện tiêu chí trên, xã còn làm tốt công tác xã hội hóa nhằm kêu gọi sự chung tay của các doanh nghiệp, những người con xa quê, hộ gia đình có điều kiện cùng góp sức xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu.

Có thể nói, từ khi được chọn xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, người dân ở xóm 4a, 4b đã góp công, góp của mở rộng, nâng cấp làm trên 2km đường giao thông, trong đó đường trục xóm, ngõ xóm 1,2km. Đến nay, cơ bản các tuyến đường trục xóm đều được bê tông hóa rộng 5-7m; toàn bộ giao thông nội đồng được cứng hóa đáp ứng nhu cầu đi lại, sản xuất, giao thương hàng hóa của người dân. Hiện nay, ngoài việc tích cực chỉnh trang nhà cửa, bà con đã có ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường, tích cực tham gia xây dựng đời sống mới… Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, các xóm đã xây dựng hương ước, quy ước; ban thanh tra nhân dân và tổ hòa giải đi vào hoạt động nền nếp, góp phần hạn chế mâu thuẫn ngay từ cộng đồng dân cư trong xóm, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa bàn xã.

Việc nâng cao thu nhập cho người dân ở xóm cũng được xã đặc biệt chú trọng. Với lợi thế gần các khu, cụm công nghiệp, hằng năm xã đã quan tâm giới thiệu hàng chục lao động của xóm 4a, 4b vào làm việc tại các công ty, nhà máy, xí nghiệp. Bên cạnh đó, xã cũng thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật; khuyến khích bà con không chỉ 2 xóm mà các xóm khác chủ động đưa các cây, con giống mới vào nuôi trồng. Mô hình trồng nấm rơm của hộ ông Phùng Thế Tào, ông Phạm Văn Ái đang tiếp tục đầu tư áp dụng công nghệ, mở rộng sản xuất trên 2000m² tạo việc làm và thu nhập ổn định cho hàng chục lao động. Mô hình nuôi tôm công nghiệp của hộ ông Nguyễn Văn Mong đang được nhân rộng ra các hộ trong xóm cho hiệu quả kinh tế cao. Vụ xuân năm 2018, HTX nông nghiệp Hợp Tiến đã triển khai mở rộng diện tích gieo cấy giống lúa chất lượng cao Đài Thơm 8 diện tích hơn 20ha năng suất đạt 60 tạ/ha thay thế giống lúa đã nhiễm bệnh bạc lá tại địa phương. Người dân trong xóm 4a, 4b cũng được xã tạo điều kiện để tiếp cận các nguồn vốn vay và khuyến khích mở rộng phát triển chăn nuôi theo hướng trang trại, gia trại, hiện thu nhập bình quân đầu người của xóm đạt trên 36 triệu đồng/người/năm (năm 2017 là 35 triệu đồng)⁽²⁾. Sau gần một năm triển khai thực hiện thí điểm, khoảng thời gian chưa nhiều, song kết quả bao trùm là dáng dấp “mô hình khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu” đã cơ bản được hình thành, chất lượng cuộc sống của người dân được nâng lên rõ rệt.

Tuy nhiên, việc phát huy dân chủ trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu ở xã Khánh Nhạc, là một việc làm lâu dài, khó khăn, trên thực tế việc xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu bước đầu chưa có nhiều kinh nghiệm. Do đó, Đảng bộ xã xác định mặc dù khó khăn, gian khổ đến bao nhiêu cũng phải quyết làm cho bằng được. Phải coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên của cả hệ thống chính trị, mọi cấp, mọi ngành và của mọi người dân. Xây dựng khu dân cư nông thôn kiểu mẫu ở xóm 4a, 4b nhất thiết phải đạt hiệu quả, thành công để các xóm khác học tập và làm theo, từ đó đảm bảo tốt hơn đời sống của nhân dân cả về vật chất và tinh thần. Do đó, để phát huy dân chủ trong xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, góp phần hoàn thành mục tiêu mà Đảng ủy, HĐND, UBND xã Khánh Nhạc đã đề ra trong những năm tới cần tập trung thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền vận động nhân dân trong việc xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu

Tích cực tuyên truyền nâng cao nhận thức muốn xây dựng xã nông thôn mới kiểu mẫu phải bắt đầu từ các xóm, khu dân cư kiểu mẫu, mọi hoạt động ở cơ sở từ nhà văn hóa xóm đến các hộ gia đình đều phải đạt tiêu chí tiêu biểu. Thông qua đó mà phát huy tốt vai trò của người có uy tín như già làng, trưởng xóm, đến từng hộ dân thăm hỏi, vận động, thuyết phục. Để giúp người dân hiểu rõ hơn vai trò chủ thể của mình trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, mang lại nhiều lợi ích cho người dân, hướng đến người dân, tất cả vì cuộc sống của chính bản thân họ và gia đình họ. Tất cả mọi người dân trong xóm và trong toàn xã Khánh Nhạc cũng được hưởng thành quả đó.

Thứ hai, phải phát huy tốt quy chế dân chủ cơ sở “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, giám sát”

Cùng với tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, sự điều hành tổ chức triển khai thực hiện của chính quyền cần mở rộng sự phối hợp, tham gia của mặt trận, đoàn thể trong xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu. Để huy động được toàn xóm 4a, 4b tham gia đóng góp sức người, sức của xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu thì cần công khai, minh bạch các công việc, giám sát cộng đồng. Người dân trong xóm phải được thông tin đầy đủ, đa chiều. Nếu người dân hiểu kỹ được các vấn đề thì sẽ xóa được tư tưởng trông chờ, ỷ lại mà vui vẻ đóng góp, xây dựng. Bên cạnh đó, chính quyền xã, ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu của xóm nên có sự kết nối kêu gọi lòng hảo tâm của con em xa quê, hỗ trợ thêm nguồn kinh phí cho xã nhà, đóng góp sức mình vào việc thay đổi bộ mặt của từng xóm.

Thứ ba, xây dựng nông thôn mới kiễu mẫu phải theo chiều sâu, tránh hình thức

Xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu không chỉ là lo xây dựng những con đường, trụ sở mà phải làm những việc nhỏ nhất cụ thể, thiết thực nhất trong từng gia đình như việc sửa chữa lại nhà, công trình vệ sinh, dời dọn cổng ngõ, tường rào, cây cối để làm đường giao thông, mương thoát nước, vệ sinh môi trường… theo mô hình nhà vườn mẫu: Xanh, sạch, đẹp, chọn mô hình mẫu để đầu tư khoa học, công nghệ phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập, vệ sinh môi trường. Rà soát, đánh giá lại việc tiếp cận các cơ chế hỗ trợ sản xuất nông nghiệp của tỉnh, huyện; trên cơ sở đó, xã có cơ chế hỗ trợ cho sản xuất nông nghiệp, ưu tiên hỗ trợ để xây dựng các mô hình sản xuất mang lại hiệu quả kinh tế cao, các mô hình điểm, trình diễn, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu mà mang lại lợi ích kết quả đạt được ngay từ đầu, người nông dân sẽ tin vào chính quyền xã, các xóm sẽ đóng góp công sức, bắt tay xây dựng xóm của mình kiểu mẫu khang trang, có cuộc sống tốt đẹp hơn. Để trở thành một phong trào thực sự, chính quyền xã nên có chính sách khen thưởng cho những xóm làm tốt, hiệu quả, về đích sớm trong việc xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu của xóm mình để có sức lan tỏa sang các xóm khác.

Xác định rõ xây dựng nông thôn mới là quá trình liên tục, lâu dài có điểm bắt đầu nhưng không có điểm kết thúc, sau khi đã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, xã Khánh Nhạc cần tiếp tục phấn đấu nâng cao chất lượng các tiêu chí và hướng tới xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu. Vì vậy, việc lựa chọn xóm 4a, 4b để xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu sẽ tạo nền tảng quan trọng để hướng tới đưa Khánh Nhạc trở thành xã nông thôn mới kiểu mẫu nhằm nâng cao vượt bậc đời sống vật chất và tinh thần cho người dân trên địa bàn là chủ trương đúng đắn của Đảng ủy, HĐND và UBND xã trong giai đoạn hiện nay./.

(1)   Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội của UBND xã Khánh Nhạc năm 2017

(2)   Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội của UBND xã Khánh Nhạc 6 tháng đầu năm 2018

                Ths. Đinh Thị Minh

               Giảng viên Khoa Lý luận Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh