Trong suốt quá trình xây dựng và phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng giáo dục và đào tạo, coi phát triển giáo dục và đào tạo là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Cương lĩnh (bổ sung và phát triển năm 2011) chỉ rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư cho phát triển. Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội”. Để thực hiện nội dung Cương lĩnh đề ra, Ban chấp hành Trung ương khóa XI đã ban hành Nghị quyết 29-NQ/TW (sau đây gọi tắt là Nghị quyết 29), ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Nghị quyết 29 được ví như “một luồng gió mới” thổi vào nền giáo dục và đào tạo đang còn rất nhiều tồn tại, bất cập, trì trệ, kìm hãm sự phát triển, để mở ra một hướng đổi mới toàn diện cho hệ thống giáo dục và đào tạo Việt Nam.

Thực hiện Nghị quyết 29, Ban Thường vụ Huyện ủy Kim Sơn đã ban hành nhiều văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, trong đó xác định việc đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên; đưa nội dung về giáo dục, đào vào mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp của Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện. Hội đồng nhân dân (HĐND), Ủy ban nhân dân (UBND) huyện cũng đã ban hành các chương trình, nghị quyết, kế hoạch để triển khai thực hiện cụ thể gắn với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh. Trên cơ sở các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo của cấp trên, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Kim Sơn đã xây dựng kế hoạch thực hiện Nghị quyết 29 theo đúng chủ trương, đường lối của Đảng, phù hợp với thực tế của địa phương, đơn vị, nhằm đảm bảo thực hiện tốt các nhiệm vụ giáo dục được giao… Qua 10 năm triển khai thực hiện, ngành Giáo dục và Đào tạo huyện Kim Sơn đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, bước đầu đưa đến những chuyển biến căn bản, toàn diện về giáo dục, đào tạo.

Một là, các yếu tố cơ bản của giáo dục và đào tạo được quan tâm, chú trọng và đổi mới theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học.

Trong 10 năm qua, các cấp ủy, chính quyền và ngành Giáo dục huyện Kim Sơn đã đẩy mạnh chỉ đạo, triển khai thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018 với các phương pháp dạy học nhằm phát huy tư duy sáng tạo, tích cực của học sinh, đảm bảo hài hòa “đức, trí, thể, mỹ”; “dạy người, dạy chữ, dạy nghề” theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Công tác bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý, giáo viên được tổ chức thường xuyên với nhiều hình thức như: Học tập qua “trường học kết nối”, tập huấn, chuyên đề trực tiếp và trực tuyến, hội thi giáo viên giỏi các cấp... nhờ đó đã giúp giáo viên cập nhật, áp dụng phương pháp giảng dạy theo hướng hiện đại; kết hợp ứng dụng công nghệ thông tin, từng bước khắc phục lối truyền thụ kiến thức một chiều; tăng cường đổi mới việc dạy và học ngoại ngữ, tin học nhằm giúp người học tự cập nhật và nâng cao tri thức.

Cùng với đó, các trường học trên địa bàn huyện còn tích cực, chủ động tổ chức các hình thức học tập đa dạng, phù hợp với đối tượng, tâm lý lứa tuổi, có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình - nhà trường - xã hội, trong đó chú trọng các hoạt động ngoại khóa, nhất là giáo dục đạo đức, chính trị, pháp luật, thẩm mỹ, thể chất, truyền thống lịch sử và địa lý, dân số, bảo vệ môi trường, phòng chống tội phạm, các tệ nạn xã hội, dịch bệnh, trật tự an toàn giao thông... nhằm hình thành nhân cách, lối sống lành mạnh và nâng cao năng lực hoạt động xã hội cho học sinh.

Hai là, hình thức, phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo được nghiên cứu đổi mới, bảo đảm trung thực, khách quan.

Việc đổi mới công tác thi, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập được ngành giáo dục huyện triển khai thực hiện nghiêm túc, bài bản; nhằm kịp thời điều chỉnh, nâng cao hiệu quả hoạt động dạy và học ở các cấp học, đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực, phẩm chất người học. Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 29, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, chính quyền, ngành Giáo dục huyện Kim Sơn đã triển khai và thực hiện tốt các Thông tư của Bộ Giáo dục và Đào tạo về Quy định đánh giá, xếp loại học sinh tiểu học, trung học cơ sở (THCS) và học sinh trung học phổ thông (THPT). Qua đó, đã giảm nhẹ áp lực và tạo điều kiện phát triển năng lực của học sinh; coi trọng đánh giá để giúp đỡ học sinh về phương pháp học tập, động viên sự cố gắng, hứng thú học tập của các em trong quá trình học; kết hợp hài hòa phù hợp giữa hình thức trắc nghiệm và tự luận, giữa kiểm tra lí thuyết và kiểm tra thực hành. Việc tuyên truyền, tổ chức kỳ thi Tốt nghiệp THPT, xét tốt nghiệp lớp 9, xét hoàn thành chương trình Tiểu học; kiểm tra học kỳ; thi học sinh giỏi các cấp; ra đề kiểm tra, sao in và bàn giao đề kiểm tra, đề thi bảo đảm theo kế hoạch, an toàn, đúng quy chế. Quản lí văn bằng, chứng chỉ, thủ tục chuyển trường, tiếp nhận học sinh tiểu học, THCS chuyển đi và đến bảo đảm đúng quy trình, quy định không gây phiền hà cho Nhân dân.

Ba là, hệ thống giáo dục quốc dân từng bước hoàn thiện theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời; từng bước hình thành xã hội học tập.

Hiện nay, trên địa bàn huyện Kim Sơn có tất cả 78 trường công lập, gồm: 24 trường THCS, 26 trường tiểu học, 25 trường mầm non, 03 trường tiểu học và THCS; 04 trường THPT, 01 Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên; 25 Trung tâm học tập cộng đồng của 25 xã, thị trấn. Mạng lưới trường, lớp được các cấp, các ngành của huyện quan tâm điều chỉnh hợp lý; quy mô trường, lớp, các cơ sở giáo dục phù hợp, đáp ứng yêu cầu giáo dục của địa phương. Công tác xây dựng xã hội học tập được đẩy mạnh và chỉ đạo tổ chức thực hiện có hiệu quả; phong trào khuyến học, khuyến tài được triển khai đầy đủ đến các gia đình, dòng họ. Tính đến tháng 5/2023, toàn huyện có 58% gia đình được công nhận danh hiệu học tập; 52 dòng họ được công nhận danh hiệu học tập. Giai đoạn 2013-2023, Hội khuyến học các cấp đã khen thưởng cho 150.000 học sinh, với số tiền thưởng là 15 tỷ đồng; huyện khen thưởng đối với 3.000 học sinh thi đạt điểm cao vào các trường đại học, với số tiền gần 3 tỷ đồng.

Ngoài ra, các trường trên địa bàn huyện còn đẩy mạnh giáo dục hướng nghiệp cho học sinh thông qua hoạt động dạy nghề hướng nghiệp và qua tiết dạy hướng nghiệp theo chương trình quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Các Trung tâm học tập cộng đồng các xã, thị trấn duy trì hoạt động, thường xuyên tổ chức các chuyên đề về giáo dục pháp luật, giáo dục sức khỏe, môi trường, văn hóa xã hội, phát triển kinh tế, chuyển giao khoa học kỹ thuật, kỹ năng sống cho người dân.

Bốn là, công tác quản lý giáo dục và đào tạo được đổi mới theo hướng bảo đảm dân chủ, thống nhất; coi trọng quản lý chất lượng.

Các cấp ủy đảng, chính quyền, ngành Giáo dục và Đào tạo huyện Kim Sơn đã tích cực chỉ đạo đưa việc chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động quản lý, dạy và học. Đặc biệt, việc ứng dụng phần mềm trong công tác quản lý cán bộ, tài chính, chương trình dạy học đã mang lại hiệu quả thiết thực; chế độ thông tin báo cáo trong hệ thống ngành được thực hiện qua hệ thống website nội bộ, đảm bảo được tính kịp thời, chặt chẽ, thông suốt và hiệu quả; hình thành nhiều kênh tiếp nhận thông tin phản ánh của tổ chức, cá nhân về thực hiện giáo dục trên địa bàn huyện. 

Công tác phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội được tăng cường, đồng thời có sự phối hợp của các ban, ngành, đoàn thể trong các hoạt động giáo dục, nhất là trong giáo dục đạo đức, nhân cách, giúp đỡ học sinh nghèo và học sinh có nguy cơ bỏ học, quản lý giáo dục các em ngoài giờ học ở trường. Qua đó, chất lượng và hiệu quả giáo dục học sinh ở các cấp học tiếp tục được duy trì và giữ vững qua từng năm học.

Năm là, chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý được nâng cao, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo.

Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên các ngành học, cấp học được củng cố, kiện toàn theo yêu cầu, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, chuẩn hóa về trình độ đào tạo, từng bước đáp ứng yêu cầu đổi mới công tác quản lý giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính chủ động của các cơ sở giáo dục. Việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, viên chức được quan tâm thường xuyên, gắn với quy hoạch của từng đơn vị; thông qua các lớp bồi dưỡng, ngành giáo dục huyện đã từng bước lựa chọn được đội ngũ cán bộ quản lý có năng lực, phẩm chất để bổ nhiệm các chức danh quản lý. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và giáo viên được tăng cường. Đến tháng 5/2023, toàn huyện có 2.266 cán bộ, quản lý, giáo viên, nhân viên. Trong đó, trên 95,5% cán bộ, giáo viên có trình độ chuyên môn đạt chuẩn trở lên theo Luật Giáo dục năm 2019 (tăng 21% so với năm 2013); trình độ trên chuẩn chiếm 35,8%; 87 cán bộ quản lý, giáo viên có trình độ Thạc sỹ; trình độ lý luận chính trị sơ cấp và trung cấp đạt 98% (tăng 53%), trong đó trình độ trung cấp lý luận chính trị đạt trên 73,5%, trình độ tin học A và B đạt trên 99% (tăng 59%); trình độ ngoại ngữ A đạt 50% (tăng 32%), trình độ ngoại ngữ B đạt 35% (tăng 29%).

Sáu là, chính sách cơ chế tài chính được đổi mới, huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội trong phát triển giáo dục và đào tạo.

Đổi mới cơ chế tài chính trong hoạt động giáo dục là một xu hướng tất yếu trong quá trình phát triển của giáo dục đào tạo nước nhà. Thời gian qua, UBND huyện đã chỉ đạo xây dựng dự toán và thực hiện chế độ chính sách của giáo viên, học sinh đảm bảo đúng quy định và kịp thời; chỉ đạo các cơ quan chuyên môn hướng dẫn, kiểm tra việc sử dụng ngân sách Nhà nước và các nguồn thu hợp pháp khác đối với các cơ sở giáo dục thuộc UBND huyện. Hiện nay, 78/78 cơ sở giáo dục công lập của huyện đều đã thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 của Chính phủ.

Đồng thời, huyện còn đẩy mạnh triển khai ứng dụng các phần mềm quản lý tài chính, tài sản, tạo điều kiện để thực hiện chế độ báo cáo biên chế, tiền lương và các chế độ khác kịp thời, đầy đủ và chính xác. Việc đầu tư xây dựng, sửa chữa, mua sắm trang thiết bị có trọng tâm, trọng điểm từ đó đã phát huy hiệu quả, tiết kiệm trong sử dụng ngân sách nhà nước. 

Bên cạnh đó, các tổ chức xã hội, cá nhân trong và ngoài huyện còn tích cực huy động nguồn lực hỗ trợ xây dựng, sửa chữa trường lớp; trao hàng trăm suất học bổng cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn; tặng sách giáo khoa, xe đạp cho các em thuộc gia đình chính sách, hộ nghèo.

Bảy là, chất lượng hiệu quả nghiên cứu và ứng dụng khoa học - công nghệ được nâng cao, đặc biệt là khoa học giáo dục và khoa học quản lý.

10 năm qua, công tác nghiên cứu khoa học ngành giáo dục huyện được thực hiện khá tốt, nhiều đề tài, sáng kiến cải tiến phương pháp giảng dạy và học tập được áp dụng và có giá trị thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Các trường đã tăng cường đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập, đa dạng hóa các hình thức học tập, chú ý các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, nghiên cứu khoa học của học sinh. Nhiều hoạt động phát triển năng lực học sinh được tổ chức quy mô lớn như: nghiên cứu khoa học kỹ thuật; vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình huống thực tiễn; thi tiếng Anh, giải Toán và giải Toán bằng tiếng Anh trên mạng internet; thi tài năng tiếng Anh (IOE)... Song song với đó, các trường còn quan tâm đến công tác phối hợp với các cơ quan, trường học, bệnh viện, trạm y tế, các khu di tích văn hóa, danh lam thắng cảnh để tổ chức cho học sinh tham quan, trải nghiệm.

Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết số 29, ngành Giáo dục và Đào tạo huyện Kim Sơn đã từng bước đổi mới căn bản, toàn diện công tác giáo dục và đào tạo. Chất lượng giáo dục và đào tạo có nhiều tiến bộ. Hiện nay, toàn huyện có 78/78 trường công lập đạt chuẩn quốc gia (đạt 100%), trong đó có 22 trường đạt chuẩn mức độ 2 (tăng 25 trường so với năm 2013), 3 trường THPT được công nhận đạt chuẩn quốc gia, Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên đạt tiêu chuẩn chất lượng cấp độ 1.

Thời gian tới, thực hiện mục tiêu “khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc”, đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế, ngành Giáo dục huyện Kim Sơn cần tiếp tục phát huy thế mạnh sẵn có, nỗ lực hơn nữa trong đổi mới hoạt động giáo dục và đào tạo nhằm phát triển tiềm năng trí tuệ, cung cấp cho địa phương, đất nước nguồn nhân lực có chất lượng cao.

Tài liệu tham khảo:

1. Báo cáo số 341-BC/HU ngày 29/5/2023 của Huyện ủy Kim Sơn về Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trưòng định hưởng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”

2. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011)

Ths Phạm Thị Thanh Xuân

Giảng viên khoa Xây dựng Đảng