Thời gian qua trên các trang thông
tin và mạng xã hội nổi lên một số bài viết, video về các cô bói, thầy đồng… thu
hút sự chú ý của rất nhiều người. Đây không còn là một câu chuyện cũ trong đời
sống tín ngưỡng của người Việt Nam nhưng điều đáng lo ngại là hiện tượng này
càng ngày càng có chiều hướng gia tăng và có nhiều biến tướng. Vậy nguyên nhân
do đâu? và ngăn chặn bằng những biện pháp nào? luôn là câu hỏi mà đời sống đặt
ra và giải quyết liên tục mọi lúc, mọi nơi.
Nghiên cứu triết học Mác – Lênin
đã chỉ rõ tôn giáo là sản phẩm do con người sáng tạo ra, phản ánh sự bế tắc, bất
lực của con người trước tự nhiên và xã hội. Tuy tôn giáo phản ánh hoang đường,
hư ảo đời sống hiện thực khách quan nhưng sự phản ánh đó lại chứa đựng những giá trị phù hợp với nhu cầu
tinh thần của con người trong những điều kiện lịch sử nhất định cho nên nó vẫn
phát triển mạnh mẽ tới ngày nay. Tuy nhiên, trong xã hội
Việt Nam hiện nay lại đang tồn tại một hiện tượng tinh thần khác với các tôn
giáo chính thống, đó là mê tín dị đoan.
Mê tín dị đoan
là gì? Nguyên nhân? Mê tín dị đoan là tin
một cách mê muội vào những điều
hoang đường, thần thánh, ma quỷ, định mệnh,… đây đều là những phán
đoán không có cơ sở khoa học, gây ảnh hưởng đến nếp sống văn minh,
cần loại trừ khỏi cuộc sống. Mê tín dị đoan
được thể hiện rất đa dạng trong đời sống, cụ thể như: lên đồng, gieo quẻ, bói
toán, gọi hồn, yểm bùa, chữa bệnh trừ tà,… Trong đó, hình thức phổ biến, được
người dân đặt niềm tin nhất vẫn là “bói toán” – tức là người xem bói sẽ đoán những việc của quá khứ, hiện
tại và tương lai của người đi xem bói một cách không có căn cứ khoa học, chỉ “nhìn
mặt mà bắt hình dong” hoặc dựa vào tâm lý, nét mặt, cử chỉ của đối tượng mà thôi.
Vẫn biết “bói ra ma, quét nhà ra rác”, nhiều người tự rước cái lo về mình,
nhưng hình thức này ngày càng phát triển mạnh,
nhất là giai đoạn đầu một năm mới, vì ai cũng có băn khoăn xem một năm tới sức
khoẻ mình và người thân có ốm đau, bệnh tật gì không? công việc, buôn bán, làm
ăn có trắc trở gì không? hôn nhân, gia đình, mồ mả có vấn đề gì phải lo lắng
không? Để còn làm lễ cầu cúng, giải hạn,… Chính vì tâm lý chung ấy của xã hội
mà việc xem bói ngày càng nở rộ và công khai.
Nhưng bản chất
của vấn đề nằm ở chỗ chẳng có số phận nào được đặt sẵn để chúng ta cầu xin, chẳng
có ma quỷ, thần thánh nào gây ra những vận hạn, đen đủi, rủi ro cho con người
mà chỉ có con người thông qua các hoạt động thực tiễn tự tạo ra số phận, tương
lai mình. Tất cả mọi hiện tượng trong thế giới này đều xảy ra bởi những nguyên
nhân nhất định, không có hiện tượng nào không có nguyên nhân. Mối quan hệ
nhân - quả là mối quan hệ khách quan,
con người gây ra nhân nào sẽ gặp quả nấy, không phải cứ cầu xin, lễ bái mà được.
Chính vì vậy, thầy bói không thể bói ra tương lai, và thực tế chúng ta thấy rằng
không có thầy bói nào lại phán được tương lai của chính thầy, đúng như dân gian
ta vẫn thường có câu “Tử vi xem số cho người; Số thầy thì để cho ruồi nó bâu”.
Mê tín đị đoan
có vi phạm pháp luật không? Trong khi Nhà nước Việt Nam cho phép và tôn trọng quyền tự
do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân nhưng nghiêm cấm mọi hoạt động mê tín dị
đoan nhằm đảm bảo trật tự xã hội và nếp sống văn minh xã hội chủ nghĩa. Mê tín dị đoan là hành vi vi phạm pháp
luật, sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy
thuộc vào tính chất, mức độ và hậu quả của hành vi vi phạm xảy ra. Chẳng hạn nếu
hành vi bói toán gây ảnh hưởng xấu tới an ninh trật tự, an toàn xã hội, gây
hoang mang trong dư luận, đưa thông tin sai sự thật... nhằm mục đích thực hiện
hành vi nhằm chiếm đoạt tài sản với số tiền từ 2 triệu đồng trở lên, người thực
hiện hành vi sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản
theo quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015… Thời gian qua, đã có rất
nhiều trường hợp bị phạt tiền, nhiều vụ án do
bói toán lừa đảo gây hệ quả nghiêm trọng, thậm chí chết người, nhưng người dân
vẫn thiếu cảnh giác và tin theo một cách mù quáng, gây lãng phí về tiền bạc và
thời gian.
Rõ ràng chính
tâm lý xã hội hiện nay đang có những yếu tố cản trở việc đưa các chính sách,
pháp luật về tôn giáo, tín ngưỡng vào trong đời sống. Tiêu biểu nhất thời gian
gần đây (tháng 02/2023), nhiều video xem bói qua hình thức bổ cau của cô đồng
tên Trương Hương ở Hải Dương được lan truyền trên mạng xã hội cho thấy có rất
nhiều người đến xem bói. Sau
mỗi câu hỏi, cô đồng thường nói “đúng nhận, sai cãi”, thu hút hàng trăm nghìn
lượt xem mặc dù những câu nói của cô đồng khá chung chung, kiểu “Số cô chẳng
giàu thì nghèo; Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà…”. Tuy
nhiên, sự việc không chỉ dừng ở đó, nhiều Tiktoker, Youtuber đã diễn lại cảnh
xem bói online và thêm những câu từ, động tác hài hước, làm cho việc xem bói đó
ngay lập tức trở thành một phong trào lan truyền nhanh chóng, nhất là ở độ tuổi
thanh thiếu niên. Mặc dù chỉ là những video mang tính giải trí nhưng vô hình
chung hành động này có thể gián tiếp cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan,
gây ảnh hưởng xấu tới xã hội, cần phải ngăn chặn.
Biện pháp ngăn chặn? Mê tín dị
đoan có nhiều ảnh hưởng tới sự phát triển chung của xã hội, tuy nhiên, đây là vấn
đề hết sức nhạy cảm và phức tạp, nên trong quá trình ngăn chặn, xử lí cần khéo
léo, thận trọng, kịp thời bằng một số biện pháp sau:
Thứ nhất, mỗi người cần tự nâng cao nhận thức, phân biệt rõ
tín ngưỡng, tôn giáo và mê tín dị đoan, từ đó có hành động nhằm bài trừ mê tín dị đoan khỏi sinh
hoạt xã hội. Đồng thời, phải đặt niềm tin vào chính bản thân mình, luôn cố gắng
học tập, chăm chỉ lao động, sống tích cực, gây dựng những điều tốt đẹp như bản
thân mong muốn thì không bao giờ phải cầu xin thần thánh nào.
Thứ hai, tuyên
truyền sâu rộng thế giới quan khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, các chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước về tự do tôn
giáo, tín ngưỡng, để trang bị cho mọi người cơ sở lí luận và những hiểu biết cần
thiết để có thể phân biệt được đúng/sai, lợi/hại, tránh mọi nhầm lẫn ngộ nhận,
không mơ hồ trước những sự xuyên tạc của bọn “buôn thần bán thánh” và mọi luận
điệu xuyên tạc của kẻ thù.
Công khai vạch trần thủ đoạn lừa đảo của
các đối tượng thầy bói, cô đồng trên các phương tiện thông tin đại chúng, làm
gương để người dân thấy rõ hệ lụy nguy hiểm của mê tín dị đoan, tự nâng cao
cảnh giác, hiểu rõ để đấu tranh loại bỏ nó khỏi đời sống xã hội.
Thứ ba, tăng cường
quản lý nhà nước. Cơ quan chức năng xử lý nghiêm hành vi lợi dụng tín ngưỡng,
tôn giáo để truyền bá mê tín dị đoan, kinh doanh tâm linh.
Công tác quản lý, tổ
chức các lễ hội chặt chẽ hơn nữa để các hoạt động mê tín dị đoan không diễn ra tự
phát, tràn lan.
Tóm lại, bản chất con người là tổng hoà những mối quan hệ xã hội,
đời sống luôn có những thuận lợi, thành công và cả thất bại, đau khổ, bế tắc khiến
con người cần một chỗ dựa tinh thần, gửi gắm niềm tin để vượt qua những khó
khăn đó. Nhưng niềm tin cần phải đặt đúng chỗ, được xử lý bằng tư duy khoa học
dựa trên những kiến thức triết học Mác - Lênin, từ đó quay trở lại tác động
tích cực đến sự phát triển của bản thân và xã hội. Có như vậy mới từng bước hạn chế tình
trạng mê tín, dị đoan trong xã hội, phát huy được các giá trị tích cực vốn
có trong đời sống tâm linh, tín ngưỡng của dân tộc ta.
Họ và tên: Đàm Thị Hồng
Giảng
viên Khoa Lý luận cơ sở
|