Ngày 01/02/2023, Nghị định số 103/2022/NĐ-CP, ngày 12/12/2022 của Chính phủ quy định về trường của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân (Nghị định 103/2022/NĐ-CP) chính thức có hiệu lực thi hành và thay thế Nghị định số 125/2011/NĐ-CP, ngày 30/12/2011 của Chính phủ quy định về trường của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân (Nghị định số 125/2011/NĐ-CP).

Nghị định 103/2022/NĐ-CP tiếp tục có những điều chỉnh chung về tên gọi chung, vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn đào tạo, bồi dưỡng và cơ cấu tổ chức, việc quản lý đối với các trường đào tạo, bồi dưỡng trong hệ thống chính trị nước ta. Tuy ít hơn Nghị định số 125/2011/NĐ-CP 02 điều (Nghị định 103/2022/NĐ-CP có tổng số 11 điều, Nghị định số 125/2011/NĐ-CP có tổng số 13 điều) nhưng những nội dung chi tiết về các vấn đề này lại được quy định đầy đủ, cụ thể, chặt chẽ, dễ hiểu, dễ áp dụng trực tiếp hơn.

1. Tên gọi, vị trí pháp lý của các trường đào tạo, bồi dưỡng

Theo khoản 1, khoản 2 Điều 1: trường của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân được thống nhất gọi chung là trường đào tạo, bồi dưỡng, bao gồm: trường, học viện và trung tâm có chức năng đào tạo, bồi dưỡng của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân.

Điều 2 Nghị định 103/2022/NĐ-CP xác định vị trí pháp lý của các trường đào tạo, bồi dưỡng là cơ sở giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân được tổ chức, hoạt động theo quy định của Đảng và quy định của pháp luật, trong đó:

Các trường đào tạo, bồi dưỡng là đơn vị sự nghiệp công lập gồm: Trường của cơ quan nhà nước trực thuộc các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước; Trường của tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc cơ quan trung ương của tổ chức chính trị - xã hội.

Trường của tổ chức chính trị là cơ quan, đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Ban Chấp hành Trung ương Đảng; tỉnh ủy, thành ủy trực thuộc trung ương; huyện ủy, quận ủy, thị ủy, thành ủy trực thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Quy định này cho thấy, khác với trường của cơ quan nhà nước và tổ chức chính trị xã hội, trường của tổ chức chính trị có thể là cơ quan, có thể là đơn vị sự nghiệp công lập, không bắt buộc phải là đơn vị sự nghiệp công lập. Đây cũng là sự khác biệt với Nghị định số 125/2011/NĐ-CP chỉ quy định một hình thức duy nhất là đơn vị sự nghiệp công lập.

Trường của lực lượng vũ trang nhân dân là đơn vị trực thuộc các cấp quản lý của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an nằm trong tổ chức, biên chế của Quân đội nhân dân Việt Nam, Công an nhân dân Việt Nam. Quy định này thể hiện tính hệ thống, chặt chẽ hơn so với quy định tại khoản 4 Điều 3 của của Nghị định số 125/2011/NĐ-CP: “Trường đào tạo, bồi dưỡng của lực lượng vũ trang nhân dân là tổ chức vũ trang thuộc, trực thuộc các cấp quản lý của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an.tổ chức vũ trang thuộc, trực thuộc các cấp quản lý của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an”.

2. Nhiệm vụ và quyền hạn về đào tạo, bồi dưỡng

Theo khoản 2 Điều 3, các trường đào tạo, bồi dưỡng thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức như sau:

Trường đào tạo, bồi dưỡng của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội thực hiện nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng theo quy định của Đảng và quy định của pháp luật về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức.

Trường đào tạo, bồi dưỡng của lực lượng vũ trang nhân dân có nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp và công nhân quốc phòng; bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý về nhiệm vụ và kiến thức quốc phòng, an ninh.

Như vậy, những quy định này được tách độc lập cho từng trường, phù hợp với chức năng nhiệm vụ chính trị của từng chủ thể trong hệ thống chính trị và không thể hiện đồng thời trong cùng một điều luật về đối tượng áp dụng là Điều 2 của Nghị định số 125/2011/NĐ-CP.

Bên cạnh đó, Nghị định 103/2022/NĐ-CP đã mở rộng phù hợp nhiệm vụ quyền hạn về đào tạo, bồi dưỡng cho các trường khi cho phép các trường thực hiện một số hoạt động đào tạo, bồi dưỡng sau: đối với những trường được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép hoạt động đào tạo các trình độ của giáo dục đại học thì thực hiện hoạt động đào tạo và bảo đảm chất lượng giáo dục đại học theo quy định như đối với cơ sở giáo dục đại học và quy định tại Nghị định này; đối với những trường được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép hoạt động giáo dục nghề nghiệp thì thực hiện hoạt động đào tạo và bảo đảm chất lượng giáo dục nghề nghiệp theo quy định như đối với cơ sở giáo dục nghề nghiệp và quy định tại Nghị định này; đối với những trường được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép hoạt động giáo dục ở mỗi cấp học thì thực hiện hoạt động giáo dục và bảo đảm chất lượng theo quy định như đối với các cơ sở giáo dục của cấp học đó và quy định tại Nghị định này.

Mặt khác, Nghị định 103/2022/NĐ-CP cũng quy định theo hướng linh hoạt, chủ động tự chủ hơn cho các trường: việc đào tạo các trình độ của giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp phải phục vụ nhu cầu phát triển nhân lực của ngành, lĩnh vực phù hợp chủ trương của Đảng, khả năng đầu tư của Nhà nước và khả năng huy động nguồn lực của xã hội (khoản 3 Điều 3).

Ngoài ra, để đảm bảo chất lượng giáo dục, các trường đào tạo, bồi dưỡng được huy động và quản lý, sử dụng các nguồn lực; xây dựng và tăng cường cơ sở vật chất, đầu tư trang thiết bị, thư viện, công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu đào tạo, bồi dưỡng (khoản 5 Điều 3). Nội dung, hình thức đào tạo, bồi dưỡng do người đứng đầu cơ quan quản lý trực tiếp hoặc người đứng đầu trường quy định theo hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền quản lý chương trình đào tạo, bồi dưỡng; giáo trình, tài liệu đào tạo, bồi dưỡng do Hiệu trưởng tổ chức biên soạn, lựa chọn, thẩm định và sử dụng theo hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền quản lý chương trình đào tạo, bồi dưỡng hoặc tổ chức biên soạn, trình cơ quan có thẩm quyền quản lý chương trình đào tạo, bồi dưỡng thẩm định, phê duyệt (khoản 1 Điều 5).

3. Cơ cấu tổ chức và việc quản lý

Cơ cấu tổ chức của trường thuộc cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội phải phù hợp với cơ cấu tổ chức của đơn vị sự nghiệp công lập, theo quy định của pháp luật có liên quan, trong đó bao gồm: Hiệu trưởng, giám đốc (gọi chung là hiệu trưởng); phó hiệu trưởng, phó giám đốc (gọi chung là phó hiệu trưởng); Hội đồng trường, hội đồng học viện (gọi chung là hội đồng trường); Hội đồng khoa học và đào tạo; khoa, phòng chức năng; đơn vị phục vụ đào tạo, bồi dưỡng và nghiên cứu khoa học; các đơn vị, tổ chức khác (nếu có) theo nhu cầu phát triển của trường đào tạo, bồi dưỡng (khoản 1 Điều 4).

Cơ cấu tổ chức của trường thuộc tổ chức chính trị thực hiện theo quy định của tổ chức chính trị, của trường thuộc lực lượng vũ trang nhân dân thực hiện theo quy định của pháp luật về lực lượng vũ trang nhân dân (khoản 2,3 Điều 4).

Các trường là đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư phải thành lập hội đồng trường (trừ các trường của tổ chức chính trị và các trường đào tạo, bồi dưỡng của lực lượng vũ trang nhân dân) để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của hội đồng quản lý đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật với cơ cấu thành viên của hội đồng trường bao gồm: chủ tịch hội đồng trường, hiệu trưởng, bí thư cấp ủy trường, chủ tịch công đoàn trường, đại diện cơ quan quản lý trực tiếp, đại diện đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đại diện người học và các thành viên khác; cơ quan quản lý trực tiếp trường đào tạo, bồi dưỡng quy định chi tiết việc thành lập, hoạt động của hội đồng trường và quyết định thành lập hội đồng trường của trường đào tạo, bồi dưỡng (khoản 4 Điều 4).

Đồng thời Nghị định 103/2022/NĐ-CP cũng qui định việc thành lập, tổ chức lại, giải thể các trường đào tạo, bồi dưỡng thực hiện theo quy định của tổ chức chính trị; quy định của pháp luật về thành lập, tổ chức lại, giải thể đơn vị sự nghiệp công lập; quy định của pháp luật về thành lập, tổ chức lại, giải thể đơn vị thuộc lực lượng vũ trang nhân dân (khoản 5 Điều 4).

Như vậy, những quy định trên, tường minh, chặt chẽ và đầy đủ hơn so với  Điều 7 Nghị định số 125/2011/NĐ-CP: “Cơ cấu tổ chức của trường đào tạo, bồi dưỡng gồm: Hiệu trưởng, các Phó hiệu trưởng (hoặc Giám đốc, các Phó giám đốc) và các bộ phận chức năng, bao gồm: các khoa, các bộ môn chuyên môn; các phòng, ban tham mưu, các viện, các trung tâm; các đơn vị phục vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học”.

Mặt khác, về quản lý, theo Điều 11 Nghị định số 125/2011/NĐ-CP: “Trường đào tạo, bồi dưỡng chịu sự quản lý trực tiếp về tổ chức và hoạt động của cơ quan cấp trên trực tiếp phù hợp với quy định của pháp luật; chịu sự quản lý, hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ của cơ quan quản lý nhà nước và chịu sự quản lý hành chính theo lãnh thổ của Ủy ban nhân dân các cấp nơi trường đặt trụ sở”. Nghị định 103/2022/NĐ-CP kế thừa, bổ sung, chỉnh lý hợp lý hơn: “Trường đào tạo, bồi dưỡng chịu sự quản lý trực tiếp về tổ chức và hoạt động của cơ quan quản lý trực tiếp phù hợp với quy định của Đảng và quy định của pháp luật; chịu sự quản lý, hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ của cơ quan quản lý nhà nước theo lĩnh vực và chịu sự quản lý hành chính theo lãnh thổ của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi trường đặt trụ sở”.

Thiết nghĩ, trong tổng thể các quy định điều chỉnh về trường đào tạo, bồi dưỡng của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân theo Nghị định 103/2022/NĐ-CP thì quy định về tên gọi chung, vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn trong hoạt động đào tạo, bồi dưỡng và cơ cấu tổ chức, quản lý đối là những nội dung cốt lõi, cần được giới thiệu, nắm bắt kỹ càng và thống nhất trong các trường chính trị cấp tỉnh. Bởi vì các trường chính trị cấp tỉnh là đầu mối quan trọng trong hệ thống các trường đào tạo, bồi dưỡng của các tổ chức chính trị của Đảng ta. Việc phổ biến, giới thiệu những nội dung này đến toàn thể cán bộ, viên chức, học viên là khâu đầu tiên, có ý nghĩa quan trọng quyết định hiệu lực, hiệu quả trong suốt quá trình triển khai, tổ chức thực hiện Nghị định 103/2022/NĐ-CP của các trường chính trị trong cả nước./.

                Th.S. GVC. Quách Thị Ngọc Chính

                Trưởng khoa Nhà nước và pháp luật