Ngay từ những ngày đầu cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: công tác vận động quần chúng là một nhiệm vụ chiến lược, có ý nghĩa quyết định cho sự thành bại của cách mạng.

            Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân vận là một hệ thống những quan điểm, phương thức dân vận được thấm nhuần trong cả cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Người. Với Hồ Chí Minh, tình thương yêu Nhân dân, thương yêu con người, tin tưởng ở sức mạnh đoàn kết của Nhân dân, hết lòng phục vụ Nhân dân là quan điểm bao trùm và là cơ sở để hình thành tư tưởng về dân vận. Tư tưởng đó có giá trị lý luận và thực tiễn vô cùng sâu sắc, là kim chỉ nam cho công tác dân vận của Đảng ta trong mọi thời kỳ của các cuộc cách mạng.

Tư tưởng dân vận được Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập đến trong nhiều bài nói, bài viết và hoạt động thực tiễn, sâu sắc hơn cả là trong tác phẩm “Dân vận” đăng trên báo Sự thật ngày 15/10/1949 với bút danh X.Y.Z. Tác phẩm “Dân vận” chỉ với 612 từ nhưng nội dung và ý nghĩa của nó lại rất lớn và rất quan trọng, bao hàm những tư tưởng lớn về công tác dân vận. Tác phẩm không những chỉ ra quan niệm về dân vận mà còn nêu lên những quan điểm chỉ đạo về công tác dân vận, phương thức tiến hành và lực lượng làm dân vận. Có thể coi đây là một Tác phẩm kinh điển và là cuốn cẩm nang trong việc xử lý mối quan hệ với Nhân dân của mỗi người cách mạng trong từng giai đoạn khác nhau của lịch sử.

Ở phần mở đầu của Tác phẩm, Bác viết: “Vấn đề Dân vận nói đã nhiều, bàn đã kỹ nhưng vì nhiều địa phương, nhiều cán bộ chưa hiểu thấu, làm chưa đúng, cho nên cần phải nhắc lại”^[1]. Ở đây Bác nói “hiểu thấu” có nghĩa là phải hiểu được bản chất của vấn đề, hiểu cả nội dung lẫn hình thức, suy ra cán bộ đến với dân thì phải thấu hiểu được lòng dân, hiểu được tâm tư nguyện vọng của Nhân dân và phải hiểu được vai trò, vị trí, tầm quan trọng của công tác dân vận.

Bên cạnh đó, Người khẳng định bốn vấn đề cốt yếu của công tác dân vận: Nước ta là nước dân chủ; dân vận là gì?; ai phụ trách dân vận?; dân vận phải thế nào?. Với cách đặt câu hỏi và trả lời ngắn gọn, nhưng Người đã đề cập một cách toàn diện những nguyên lý cơ bản nhất trong công tác dân vận của Đảng. Đồng thời Người khẳng định: “Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích  đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều cảu dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc là công việc của dân. Chính quyền từ xã đến Chính phủ trung ương do dân cử ra. Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên. Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân ”^[2]. Một chữ “dân” được Người sử dụng gắn với sự nhấn mạnh cùng cụm từ “vì dân”, “của dân”, “do dân cử ra”, “do dân tổ chức nên” hàm chứa giá trị biểu đạt rất phong phú về quốc dân đồng bào, về nòi giống Rồng Tiên, về dân tộc Việt Nam, các giai tầng xã hội, các thế hệ, các giới, các cơ quan, tổ chức, đoàn thể, cộng đồng... Qua đó càng khẳng định rõ vai trò của Nhân dân luôn được Người đặt ở vị trí trung tâm của mọi công cuộc cách mạng.

Nội dung tiếp theo của Tác phẩm, Bác lưu ý, “không thể chỉ dùng báo chương, sách vở, mít tinh, khẩu hiệu, truyền đơn, chỉ thị mà đủ. Trước nhất là phải tìm mọi cách giải thích cho mỗi một người dân hiểu rõ ràng: Việc đó là lợi ích cho họ và nhiệm vụ của họ, họ phải hăng hái làm cho kỳ được”^[3]. Từ đó Người chỉ rõ “Ai phụ trách dân vận?”. Bác khẳng định rằng trách nhiệm dân vận không chỉ thuộc về một cá nhân hay tổ chức nào mà là của: tất cả cán bộ chính quyền, tất cả cán bộ đoàn thể và tất cả hội viên của các tổ chức nhân dân đều phải phụ trách dân vận. Người nhấn mạnh vai trò của cán bộ chính quyền trước tiên, vì cán bộ chính quyền có chức năng ra quyết định về chính sách, về nhân lực và thực hiện chính sách ấy. Chính quyền còn có trách nhiệm tạo điều kiện và phối hợp với các tổ chức chính trị-xã hội để làm tốt công tác dân vận. Cùng với đó, cán bộ các tổ chức chính trị-xã hội đều phải phụ trách dân vận. Cán bộ phải sâu sát, gắn bó với Nhân dân, phải gương mẫu trước Nhân dân, giúp Nhân dân phát triển sản xuất.

Bên cạnh việc chỉ rõ chủ thể làm công tác dân vận, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn đề cập đến phương pháp làm dân vận: “Dân vận phải thế nào?”. Bác đặt ra yêu cầu đối với đội ngũ cán bộ phụ trách dân vận là phải: óc nghĩ, mắt trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm. Sáu tiêu chí mà Bác đặt ra vừa là tiêu chuẩn cán bộ phụ trách dân vận, vừa là phương pháp làm dân vận có hiệu quả. Bác nhắc nhở cán bộ phụ trách dân vận “không chỉ nói suông, chỉ ngồi viết mệnh lệnh”^[4] mà phải “thật thà nhúng tay vào việc”^[5]. Nghĩa là phải khắc phục bệnh quan liêu, giấy tờ, xa dân, mà phải quan tâm giải quyết những bức xúc, đề xuất, kiến nghị chính đáng của Nhân dân. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Bác cũng thường xuyên giáo dục đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên: “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”^[6], cán bộ phải “cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư”^[7] cho Nhân dân noi theo.

Kết thúc tác phẩm, Bác đưa ra một tổng kết vô cùng quan trọng về cả lý luận và thực tiễn: “Lực lượng của dân rất to. Việc dân vận rất quan trọng. Dân vận kém thì việc gì cũng kém. Dân vận khéo thì việc gì cũng thành công” ^[8]. Đó là nội dung cốt lõi của tư tưởng Hồ Chí Minh về lấy dân làm gốc: tất cả từ dân, vì dân và cho dân, có dân là có tất cả. Do đó, nơi nào làm dân vận tốt thì nhiệm vụ khó mấy cũng hoàn thành, nơi nào làm dân vận không tốt thì khó mà có được thành công.

Như vậy, từ việc giải quyết câu hỏi “Dân vận là gì?” đến “Ai phụ trách dân vận?”, “Dân vận phải thế nào?” thể hiện logic biện chứng rất giản dị, sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa nhiệm vụ và giải pháp. Tương ứng với nhiệm vụ cơ bản của cách mạng đó là đoàn kết, tập hợp lực lượng, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, “vận động tất cả lực lượng của mỗi một người dân, không để sót một người dân nào, góp thành lực lượng toàn dân”^[9], thì giải pháp chủ yếu của công tác dân vận là phải phát huy trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, mà đi đầu là dân vận chính quyền.  

Từ thực tiễn hoạt động phong phú trong phong trào vô sản quốc tế cũng như sự nghiệp cách mạng của dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu gương một phong cách mẫu mực về người làm công tác dân vận, được Người đúc kết ngắn gọn “óc nghĩ, mắt trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm”^[10]. Điều đó vừa là sự đánh giá cao, vừa là yêu cầu khắt khe về bản lĩnh chính trị, tư duy lý luận, năng lực thực tiễn, đạo đức cách mạng và tinh thần nêu gương của người thực hành dân vận trong một nhà nước dân chủ.

Vận dụng tư tưởng “Dân vận” của Chủ tịch Hồ Chí Minh trên quê hương Ninh Bình với vùng đất giàu truyền thống yêu nước và cách mạng, trong những năm qua, công tác dân vận và phong trào thi đua "Dân vận khéo" đã đạt được kết quả trên tất cả các mặt. Kinh tế tiếp tục tăng trưởng khá, năm 2024, tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) của tỉnh đạt 8,56%, thu nhập bình quân đầu người, xếp thứ 17/63 tỉnh, thành phố, thứ 5/11 tỉnh, thành phố Đồng bằng Sông Hồng. Du lịch Ninh Bình được bình chọn là “top 10 điểm đến cuốn hút nhất thế giới”. Năm 2025, tỉnh Ninh Bình là một trong số 18/63 tỉnh, thành phố được Chính phủ giao tăng trưởng 2 con số. Đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân được cải thiện. Chỉ tính riêng năm 2024, các cơ quan, địa phương, đơn vị trên địa bàn tỉnh đã đăng ký triển khai mới 853 mô hình, điển hình “Dân vận khéo” trên các lĩnh vực, trong đó có 741 mô hình, 112 điển hình, (viết chung là mô hình), gồm: lĩnh vực phát triển kinh tế: 189 mô hình; lĩnh vực văn hóa - xã hội: 525 mô hình; lĩnh vực quốc phòng an ninh: 96 mô hình; lĩnh vực xây dựng hệ thống chính trị: 43 mô hình.

                 Ths.GVC. Phạm Thị Thu Hằng

                Phó Trưởng khoa Lý luận cơ sở